Ulice ciem (ilustrowane brzegi)

Katarzyna Puzyńska na początku tworzyła kryminały i choć jej seria z Lipowem nigdy nie była dla mnie mimo kilku podejść, to już inne jej powieści jak najbardziej. Tym razem postanowiła, że będzie to kryminał z magią w tle i do tego historią. Czy taka mieszanka może być ciekawa?

Główna bohaterka ma przed sobą perspektywę samotnych świąt Bożego Narodzenia. Los jednak chciał aby trafiła do maleńkiej księgarni z przesympatycznym właścicielem twierdzącym, że potrafi dobierać idealnie książki do ludzi. Znajome? Tak, ja też miałam wrażenie, że autorka inspirowała się mistrzem.

Zofia pisze swoją książkę, ale prezent traktuje jako odskocznię. Okazuje się jednak, że jej tekst i ta powieść są ze sobą aż za bardzo powiązane. Jak to w ogóle możliwe skoro nie pokazywała go nikomu?

I za moment trafiamy do Warszawy w roku 1939. Tutaj autorka postanowiła pokazać drugą perspektywę, ale także oprowadzić czytelników po stolicy. Dlaczego oprowadzić? Ponieważ został zastosowany zabieg, którego bardzo nie lubię, a mianowicie: tłumaczmy czytelnikowi jak małpce wszystko z założeniem, że wiedzę ma zerową. Ale tutaj także jest ta kryminalna część, gdzie znikają prostytutki, te tytułowe ćmy. I pojawia się także księgarz oferujący książki...

Pomysł był naprawdę świetny i mogła to być książka ciekawa, fascynująca, ale mam wrażenie, że jest w niej wszystkiego po trochu i tak jak by jest do wszystkiego i do niczego. Oprócz tego czuć inspirację innymi utworami literackimi i nie byłoby w tym nic złego gdyby nie to, że to działa na zasadzie: a ten motyw lubię, nieco go zmienię, tylko jak? I tak dla mnie ta książka właśnie wygląda.

Początek pochłaniałam, ale mniej więcej od 1/3 zaczęło się męczenie i irytacja tym, że to wszystko już gdzieś podobne było. Na plus natomiast główna bohaterka, stworzona tak, że naprawdę się jej współczuje sytuacji, a przy okazji zazdrości tego, że może przeżyć coś tak magicznego.

W zasadzie można powiedzieć, że to właśnie Zofia "dowozi" całość, bo gdyby usunąć zbędna opisy, to niewiele by sensownej fabuły zostało. A szkoda.

Podsumowując, eksperymentowanie z gatunkami nie każdemu wychodzi na dobre i nawet nasz najpoczytniejszy autor miał problem z wejściem w pewne rejony literatury więc wrócił do tych przyziemnych, kryminalnych.

Recenzja powstała we współpracy z Wydawnictwem Prószyński i S-ka.

A gdyby tak dodać nutkę magii do kryminału? Co Ty na to? 😉

Warszawa rok 1939 i Warszawa dziś. Dwa „światy”, różne okresy w historii, a jednak coś je łączy… magiczna księgarnia. To tam dzieją się cuda, to tam możesz znaleźć historię, której właśnie potrzebujesz, która jest Ci pisana.

Przenosiłam się z jednego okresu do drugiego i za każdym razem buzowały we mnie sprzeczne odczucia. Bo z jednej strony chciałam zostać tam gdzie byłam przed chwilą, z drugiej… tak bardzo mnie ciekawiło co dalej zaoferuje mi drugi świat. Wirowałam wśród nie jednej historii, a wielu, a każda z nich przepełniona była realizmem swoich czasów. Nawet się nie spodziewałam, że znam tyle określeń z gwary warszawskiej. Dzięki tym słowom, które dzisiaj trudno usłyszeć miałam wrażenie jakbym faktycznie tam była, w Warszawie, w 1939 roku.

Czytelnik podąża za Mańką i Zofią. To dwie dziewczyny, które próbują poznać prawdę, dwie dziewczyny, które odkrywają magię opowieści, ale też stawiają czoła problemom, jakie zesłał im los. To co je łączy to między innymi tajemnice zbrodni i traum, choć to nie wszystko, ale przecież nie mogę Ci wszystkiego opowiedzieć. Chce żebyś sama zatopiła się w tych słowach, żebyś poczuła momentami strach, niepewność, niesprawiedliwość, zaspokoiła swoją ciekawość, pomogła w rozwiązywaniu sekretów, wspierała dziewczyny, szukała sprawców, a ci są bardzo niebezpieczni.

To nie jest sielanka, to nie jest historia przepełniona szczęściem, o nie… bo pamiętaj „bez tych trudnych momentów nie można by docenić tych dobrych.” Problemy były, są i będą…

I pamiętaj wszystko jest możliwe… nie ma granic.. tylko musisz w to mocno uwierzyć!

A kim są owe ćmy? Jeśli zerkniesz do słownika właśnie gwary warszawskiej od razu się dowiesz, ale poczekaj, pozwól najpierw, aby ta opowieść Tobą zawładnęła.

„Jeśli pani widzi pszczołę w swoim świecie, niech pani dobrze ją traktuje, bo to wysłanniczka opowieści. Niesie swoja część historii, żeby ktoś inny mógł ją przechwycić.”

Powieść historyczna, kryminalna i obyczajowa w jednym, w dodatku lekko podbita nutką realizmu magicznego – dokładnie tak można określić książkę Katarzyny Puzyńskiej “Ulice ciem”. Historia toczy się w dwóch czasach - w lipcu i sierpniu 1939 oraz w Wigilię Bożego Narodzenia współcześnie, ale miejsce akcji jest jedno - Warszawa. Która jest na tyle ważna, że można ją uznać za czwartą jej bohaterkę. Bo postacie kobiece są trzy: dwie z przeszłości i jedna współcześnie. Ich historie są różne, choć wszystkie zawierają trudne przeżycia, coś, co te kobiety naznacza, ale jednocześnie pobudza do tego, by walczyć o siebie. Jest tu trochę refleksji na temat biernych zachowań, jest trochę motywacji do działania. Jest i intryga kryminalna - ta z przeszłości faktycznie typowa dla gatunku, choć prowadzona niebanalnie już choćby w samej warstwie językowej - Mańka, jedna z bohaterek, posługuje się dawną gwarą warszawską i wszystkie rozdziały jej poświęcone są właśnie nią pisane. To ciekawe doświadczenie, z początku niełatwe, ale i budzące podziw dla samej autorki za tak umiejętne naśladownictwo. We współczesnej historii też jest zagadka, która przyciąga równie mocno, jak nie mocniej - zagadka przeszłości bohaterki i tego, jak sobie z nią poradzi. Ale tym, co wszystko łączy, jest literatura, księgarnia i magia, która płynie z opowiadania, tworzenia historii. To hołd dla czaru literatury, tego co robi dla każdego z nas. Autorka pisze o niej w sposób dla niej charakterystyczny, lekko fantastyczny, który pewnie każdy czytelnik będzie interpretował nieco inaczej. Bo czy nie również i na tym polega magia literatury? “Ulice ciem” to niesamowicie kreatywnie zbudowana książka, coś niespotykanego, bardzo świeżego na naszym rynku książki.

Warszawa (ta współczesna i ta tuż sprzed wybuchu wojny), ta niezwykła, tajemnicza, magiczna wręcz Warszawa, odbudowana ze zgliszcz rękami wszystkich Polaków, odgrywa w powieści niebywale ważną rolę. Choć nie jestem w stanie w żaden sposób przyporządkować „Ulic ciem” do jednego konkretnego gatunku - uświadczymy tu i kryminału i thrillera, i dramatu, a także powieści obyczajowej, a nawet szczypty fantastyki - to jednego jestem pewna. Warszawa jest jej główną bohaterką. Mimo trzech narratorek i trzech perspektyw: Mańki, Hanki i Zosi, to właśnie Warszawa, wraz z charakterystycznymi dla niej miejscami, jej wyjątkową historią, stanowi s e r c e tej powieści. Oczywiście, zapewne każdy czytelnik poczuje tę książkę inaczej, dla mnie jednak była powrotem do dzieciństwa, do korzeni. A jej lektura, nieoczekiwanie, stała się naprawdę intensywnym przeżyciem.

Warszawa współczesna i Warszawa ’39 roku. Trzy kobiety, trzy łączące je historie. Jedna książka. Warszawskie „ćmy”, kobiety skrajnie ubogie, parające się najstarszym zawodem świata i ta jedna, wychowana, wydawać by się mogło, w cieplarnianych warunkach, zmagająca się z traumą, uciekająca przed jej konsekwencjami. Tajemnicza księgarnia, zmieniająca swoje miejsce (tak, tak!). I TA książka, od której wszystko się zaczęło.

Nie mogłam momentami pozbyć się porównywania z „Ulic ciem” z „Cieniem wiatru”. Nie, nie, fabuła jest tu zgoła inna, nic w zasadzie nie łączy jej z najgłośniejszą powieścią Zafóna. Jednak ta aura, którą z miejsca poczuje każdy miłośnik literatury i w której momentalnie się zakocha, klimat starej księgarni i wszechobecnych książek, są dla tych dwóch powieści wspólne i jednakowo uzależniające.

Muszę także wspomnieć o ciekawym zabiegu, który w „Ulicach ciem” uskuteczniła Kasia. Otóż, językiem jednej z bohaterek uczyniła warszawską gwarę. Z ręką na sercu przyznaję się, że początkowo ogromnie mi zawadzała, „zgrzytała” wręcz w głowie. Kiedy zaczęłam wyłapywać z niej określenia, którymi do dziś posługuje się mój tata, czytałam ją z coraz większą ciekawością i wręcz wzruszeniem. Aż w pewnym momencie weszła mi do krwiobiegu, a w rezultacie stała się czymś naturalnym do tego stopnia, że przestałam zwracać na nią uwagę. Stała się… oczywista. Ostrzegam więc: jeśli Wasze początkowe wrażenia będą podobne do moich, nie wycofujcie się. Za moment te archaizmy staną się wręcz fascynujące!

Czas jednak kierować się ku brzegowi :)

„Ulice ciem” to absolutnie nowe pisarskie wcielenie Kasi Puzyńskiej. Nie próbujcie nawet porównywać tej powieści z żadną inną, która wyszła spod pióra autorki. Niczego podobnego wcześniej nie popełniła. Lektura tej powieści była czymś zupełnie nowym, niezwykłym i nieoczekiwanie, bardzo mi bliskim.

Kryminalna zagadka? A i owszem. Mroczny, brutalny świat warszawskim spelun i b*rdeli przedwojnia? Zdecydowanie. Wątek obyczajowy z elementami dramatu? Jak najbardziej. Szczypta magii? Ależ proszę bardzo!

Jeśli więc szukacie klimatycznej powieści, pachnącej starymi książkami, kryminalnego wątku z mocnym obyczajowym tłem i odrobiną magii, a nade wszystko pragniecie bliżej poznać jej główną bohaterkę, czyli Warszawę, przeczytajcie „Ulice ciem”!

A następnie wyruszcie z nią w dłoni na zwiedzanie stolicy :)

Polecam!