Potop

„Potop” Henryka Sienkiewicza, obok „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza, to moja ulubiona książka z całej polskiej klasyki literatury.

Henryk Sienkiewicz herbu Oszyk urodził się 5 maja 1846 w Woli Okrzejskiej. Naukę rozpoczął w warszawskim gimnazjum. Świadectwo dojrzałości otrzymał w 1866 i za namową rodziców rozpoczął studia lekarskie w Szkole Głównej w Warszawie, które porzucił i przeniósł się na wydział Filologiczno-Historyczny. Studiów jednak nie ukończył. W latach 70 ukazuje się w prasie jego powieść „Na marne”, z powodzeniem pisuje też felietony. Po ukazaniu się nowel „Hania” i „Stary sługa” Sienkiewicz udaje się w podróż po Ameryce Północnej. Kolejne lata okazują się przełomowe w życiu i twórczości Sienkiewicza, ukazuje się Trylogia, czyli „Ogniem i mieczem”, „Potop” i „Pan Wołodyjowski”. Powieści te przyniosły Sienkiewiczowi sławę i uznanie. Dzieła Sienkiewicza cieszą się sporą popularnością nie tylko w Polsce, ale i na świecie, tłumaczone są one na wiele języków. W 1905 roku otrzymał literacką Nagrodę Nobla za całokształt twórczości (a nie – jak się powszechnie sądzi – za powieść „Quo Vadis”). Zmarł 15 listopada 1916 w Szwajcarii i został tam pochowany. W 1924 roku prochy pisarza uroczyście sprowadzono do Polski.

Rok 1655, w granice Rzeczpospolitej wkracza olbrzymia armia szwedzka. Zaręczony z Oleńką Billewiczówną chorąży orszański Andrzej Kmicic opowiada się początkowo po stronie Radziwiłłów – potężnego rodu magnackiego wspierającego Szwedów. Uznany przez szlachtę i narzeczoną za zdrajcę, postanawia się zrehabilitować. Pod przybranym nazwiskiem – Babinicz – bierze udział w obronie Jasnej Góry, własną piersią osłania króla Jana Kazimierza przed wrogami i bohatersko walczy z nieprzyjacielem do zakończenia wojny.

„Potop” to środkowa i w mojej ocenie zdecydowanie najlepsza część sienkiewiczowskiej trylogii. Autorowi udało się idealnie połączyć fikcyjnych bohaterów z historycznymi postaciami i wydarzeniami. Pomimo pokaźnych rozmiarów, powieść czyta się bardzo szybko. Wprawdzie książka ma kilka dłużyzn i przydługich opisów, oraz jest napisana językiem ze sporą ilością archaizmów, ale wystarczy przebrnąć kilka kartek i znów możemy się rozkoszować tą fantastyczną lekturą.

Uważam, że Kmicic to jedna z najlepszych, o ile nie najlepsza fikcyjna postać w polskiej literaturze. W przeciwieństwie do zbyt idealnego Skrzetuskiego z „Ogniem i mieczem”, Pan Andrzej, w dużej mierze pod wpływem swoich kompanów, popełnia wiele błędów, a zaślepiony miłością do ojczyzny, przysięga wierność Radziwiłłom. Przemiana, jaka dokonuje się w nim pod wpływem rozmowy z księciem Bogusławem, jest kolejną zaletą „Potopu”, a przygody Kmicica, które doprowadzają do odkupienia jego win, czyta się z ogromną przyjemnością. Oleńka, jak wszystkie kobiety w sienkiewiczowskiej trylogii nie zachwyca, ale i tak jest najlepiej napisaną bohaterką ze wszystkich, stanowiąc wzór XVII-wiecznych cnót kobiecych. Jeżeli chodzi o czarne charaktery, to zdecydowanie najciekawszą postacią z nich jest Bogusław Radziwiłł. Jest ON człowiekiem cynicznym, kłamliwym, dbającym wyłącznie o własne dobro i sławę. Jego charakter Sienkiewicz idealnie zobrazował w jednej z wypowiedzi księcia:

„Rzeczpospolita to postaw czerwonego sukna, za które ciągną Szwedzi, Chmielnicki, Hiperborejczykowie, Tatarzy, elektor i kto żyw naokoło. A my z księciem wojewodą powiedzieliśmy sobie, że z tego sukna musi się i nam tyle zostać w ręku, aby na płaszcz wystarczyło; dlatego nie tylko nie przeszkadzamy ciągnąć, ale i sami ciągniemy.”

Warto wspomnieć także o drugoplanowych postaciach. Soroka, Roch Kowalski, kmicicowa „kompanija”, a przed wszystkim niesamowici Kiemlicze. Wszyscy Ci bohaterowie, pomimo że są cały czas gdzieś w tle, to dodają całości niesamowitego kolorytu i aż się czeka na kolejne pojawienie się ich w powieści.

Na podstawie książki Jerzy Hoffman nakręcił w 1974 roku doskonały film, w którym główne role zagrali Małgorzata Braunek i rewelacyjny Daniel Olbrychski.

Podsumowując „Potop” to doskonała lektura, którą powinien przeczytać każdy Polak. Dla mnie jest ona arcydziełem polskiej literatury, a do niektórych jej fragmentów („Kończ… waść! wstydu… oszczędź!”) wracam co pewien czas z ogromną przyjemnością, żeby podziwiać mistrzowskie pióro Henryka Sienkiewicza. Jednym zdaniem: wstyd nie znać!!!

Opinia pochodzi z mojego bloga: [Adres usunięty]

W tle autentycznych wydarzeń historycznych autor osadził wiele ciekawych wątków, intryg, akcji, barwnych opisów oraz zarówno autentycznych jak i fikcyjnych aczkolwiek wyjątkowo wyrazistych bohaterów, skupiając uwagę czytelnika na ich często jakże burzliwych losach. Zdecydowanie pierwszoplanową postacią powieści jest Andrzej Kmicic, młody chorąży orszański, który za sprawą testamentu Billewicza przybywa na Laudę aby poślubić Oleńkę Billewiczównę. Młodzi zakochują się w sobie jednak ich miłość a także wspólna przyszłość zostają poddane wielkiej próbie. Kmicic przez nieszczęśliwy splot wydarzeń zostaje uznany za zdrajcę i postanawia zrobić wszystko aby odkupić swe winy i znów zasłużyć na miłość ukochanej a także uznanie i dobre imię wśród walczących o wolność Rzeczpospolitej. W tym celu skrywa się pod nazwiskiem Babinicz i dokonuje wielkich rzeczy dla ojczyzny, którą tak kocha i za którą gotów jest oddać swe życie...

Wyjątkowo barwną i budzącą sympatię postacią jest też Michał Wołodyjowski, człowiek niewielkiego wzrostu lecz obdarzony wielkim sercem, patriota i wzór polskiego Sarmaty. Ciekawym i wartym wspomnienia bohaterem jest fantastyczna postać Jana Zagłoby, polskiego szlachcica nie stroniącego od trunków aczkolwiek bardzo dobrego, wesołego i pomysłowego człowieka, który nie raz uratował swych współtowarzyszy z tarapatów.

Fabuła powieści jest ciekawa, często nawet wzruszająca. Autor na kanwie konfliktu polsko -szwedzkiego, pokazał nam świat ówczesnej szlachty polskiej, w którym liczy się honor i odwaga. Pojawiają się oczywiście zdrajcy ale ci niechybnie kończą zaś obrońcy Rzeczpospolitej zwycięsko wychodzą z najgorszych opresji. Może język, którym posłużył się nie jest zbyt współczesny, ale to specjalnie nie przeszkadza w czytaniu i przyswajaniu treści książki. Zdecydowanie bowiem warto po nią sięgnąć. Na kartach lektury przeplatają się autentyczne relacje z wydarzeń jakie maiły miejsce na ziemiach polskich przed wiekami. Zarówno te konflikty jak i perypetie bohaterów Sienkiewicz opisuje niezwykle barwnie i plastycznie. A to naprawdę wychodzi mu po mistrzowsku. Snuje ponadto przejmującą historię miłości Oleńki i Kmicica, która triumfuje a przy okazji odmienia bohatera, w którym dokonuje się wielka przemiana i który każdym swym uczynkiem dąży do odkupienia swych win.

Wydawnictwo Greg oferuje czytelnikom piękne i kompletne wydanie powieści. Wzbogacone jest ono dodatkowo o opracowanie i streszczenie z myślą o wszystkich uczniach. Ta część pomoże im w pracy nad tekstem i utrwaleniu treści. Co ważne lektura jest solidnie i estetycznie wydana a przy tym niedroga co z pewnością jest zachętą do tego aby wzbogacić biblioteczkę o tak fantastyczny tytuł. Do takiej lektury warto bowiem również powracać po latach, co szczerze wszystkim polecam ;)

Jeszcze żadna książka Sienkiewicza mnie nie rozczarowała. Każda kolejna wprawia mnie w większy zachwyt i zmusza wręcz do sięgnięcia po kolejną, kolejną, kolejną.

"Potop" jest porywający. Mało współczesnych książek potrafi mnie tak wciągnąć, żeby ciężko mi się było oderwać od lektury. Ta książka z powodzeniem tego dokonała. Czyta się ją długo, bardzo długo. I jest to fantastyczne, bo smak jest wyrazisty i trwały.