Czternasta od końca. Opowieści o współczesnej Ukrainie

Jest to trudna książka. Sięgnęłam po nią głównie z powodu popularności autora. Riabczuk jest chyba najbardziej znanym, współczesnym pisarzem ukraińskim, który porusza ważny temat relacji między krajami, zależności, może nawet uzależnienia. Temat bardzo aktualny, choć przedstawiony jednostronnie. Nie ze wszystkim się mogę zgodzić. Uważam jednak, że ta książka była potrzebna i dobrze się stało, że została przetłumaczona na język polski. Autor w swoich esejach wiele wyjaśnia, pokazuje ukraiński punkt widzenia, który na pewno warto poznać.

„Czternasta od końca. Opowieści o współczesnej Ukrainie” to zbiór esejów ukraińskiego pisarza Mykoły Riabczuka.

Większość z nich została napisana kilka lat temu, kiedy nastąpiła aneksja Krymu, ale nadal są aktualne.

Mam ambiwalentne odczucia jeśli chodzi o tą pozycję. Z jednej strony zgadzam się z autorem w pewnych kwestiach, a w innych niekoniecznie. Niekiedy mam wrażenie, że autor usprawiedliwia Ukraińców za ich zachowanie i nie za bardzo mi się to podoba.

Porusza głównie temat Rosji. Co jest dosyć zrozumiałe. Ale pisze także o Polakach i o strachu Ukraińców co do uznania polskiego wpływu na historię i kulturę… (Dlatego zakazuje się nauczania w języku polskim, akceptowaniu zbrodni banderowskich czy niechęci do Polaków???)

Pomijając tą część jest to ciekawa pozycja. Autor stosuje ciekawe porównania i zamieszcza warte przeczytania uwagi.

Miałam jednak wrażenie, że narzuca czytelnikowi pewien sposób postrzegania, a także nim manipuluje. A tego nie lubię.

Trudno mi ocenić tą książkę. Ma pewne wady, ale ma również zalety. Na pewno pomoże zrozumieć sposób myślenia Ukraińców. Jednak trzeba podejść do lektury z takim krytycznym podejściem.

Ukraina od wieków była postrzegana jako "sąsiadka Europy", "rosyjskie podwórko", "naród niedoszły". Niedoceniana, lekceważona, margines. A przecież leży w samym sercu Europy i liczy(ła) sobie niemal 45 milionów obywateli. Jak to możliwe, że była niewidoczna przez tak długi czas? Tymczasem, od momentu wybuchu wojny, cały świat skierował się w kierunku Ukrainy. Jeszcze nigdy na tak ogromną skalę media nie wypowiadały się o Niej. Nie tylko obchodzić nas zaczęło, jak sobie radzi w walce z totalitarną Rosją, ale nagle jesteśmy też ciekawi słowiańskiej tożsamości, kultury, sztuki, historii.

Dopóki nie wybuchła wojna, nikt z Zachodu głośno nie zaprotestował przeciwko barbarzyńskiej polityce Moskwy. Mało tego, Europa, jak i reszta świata prowadziła dotąd swoje interesy z rosyjską władzą, dając tym samym sygnał, że wszystko jest ok. Dlaczego tak się działo?

By znaleźć odpowiedź na pytania, które mnie nurtują w związku z sytuacją geopolityczną Ukrainy, przeszukałam ofertę wydawniczą, a wśród nowości odnalazłam książkę "Czternasta od końca. Opowieści o współczesnej Ukrainie". Są to eseje z lat 2007- 2020 jednego z najważniejszych współczesnych pisarzy ukraińskich, Mykoła Riabczuka. Biją z nich rozważania na temat wschodu Europy, nacjonalizmu, tożsamości narodowej, a także refleksje uniwersalne, które dotyczą wszystkich nas.

"(...) Niepodległa Ukraina powstała w wyniku walki narodowo- wyzwoleńczej i radykalnego przewrotu politycznego, ale w rezultacie swego rodzaju mezaliansu między starą, całkowicie zrujnowaną elitą komunistyczną a nowo narodzonym społeczeństwem obywatelskim, na czele którego stanęła ukraińska inteligencja narodowo- demokratyczna."

Ukraina to pewnego rodzaju patchwork, składający się z ludzi wielu tożsamości, różnych kultur, języków, religii, poglądów politycznych, wartości, symboli. Jej mieszkańcy są wielkimi patriotami, niezależnie od tego jakim językiem władają, ani jakie mają pochodzenie etniczne. Ukraińcy chcą się rozwijać i iść w kierunku wspólnej, europejskiej przyszłości. Chcą wolności, godności i demokracji.

"Główne linie podziału przebiegają jednak nie w przestrzeni, lecz w głowach obywateli, przy czym również tutaj granice są nieostre: ten sam człowiek może równocześnie pragnąć rzeczy absolutnie niemożliwych do połączenia i popierać całkowicie przeciwstawne poglądy. (...) Socjologowie nazywają taką świadomość ambiwalentną."

Czytając tę książkę, zdecydowanie poszerzyłam swoje pojęcie o Ukrainie. Żadne media nie trafiły w moje rozumowanie i serce, tak, jak zrobił to Riabczyk. W końcu wypowiedział się ktoś szczerze, w końcu bez propagandy, w końcu mogę komuś zaufać. Eseje czyta się szybko i lekko, i tylko mieć nadzieję, że cały ten chory konflikt skończy się pozytywnie dla naszych wschodnich sąsiadów i odtąd już nikt na świecie nie zwątpi w Nich i nie przyrówna do kogoś gorszego.

Ukraina, ten niby mały punkcik na mapie, ta zapomniana, zaściankowa, walczy w tej chwili o nasz wspólny interes, o naszą, a nie tylko swoją wolność.

Książka Mykoła Riabczuka to bardzo dobry, opiniotwórczy i kształcący zbiór esejów z ostatnich 15 lat. Z częścią opinii autora bym polemizowała, niektóre słowa i porównania wydają mi się nieadekwatne, ale wciąż ogromnie doceniam to co przeczytałam. Niemała część książki dotyka relacji polsko-ukraińskich. Niektóre opinie pana Riabczuka są dla nas bardziej łaskawe, inne mniej, ale warto docenić, że autor po pierwsze ma sporą wiedzę, a po drugie nie pomija tematów trudnych i wrażliwych. Całość daje czytelnikowi świetny wgląd w ukraińską historię, tożsamość, społeczeństwo i kulturę. Bardzo dobrze też obrazuje trudne relacje Ukrainy i Rosji, ale również to dlaczego Ukraina różni się od innych krajów Europy Środkowo-Wschodniej.

Świetny zbiór esejów, i do dyskusji, i do rozważań, i do nauki, polecam!