Radium Girls. Mroczna historia promiennych kobiet Ameryki

Całym sercem polecam wszystkim lekturę the Radium Girls. Czytałam ją przez kilka dni i nocy, specjalnie robiąc przerwy ponieważ nie chciałam zbyt szybko skończyć.

Jest to dokument opisujący walkę kobiet o zdrowie, życie i sprawiedliwość, pokrzywdzonych przez firmę radową. Autorka bardzo szczegółowo i obrazowo oddaje realia życia w Ameryce na początku XX wieku.

Książka momentami łamie serce, zwłaszcza gdy opisywane są objawy chorobowe głównych bohaterek. To, jak w wieku 20-22 lat tracą wszystkie zęby i czują się jak staruszki. Mimo wszystko gorąco polecam. Ta historia na zawsze zapadnie Wam w pamięć. Należy się to tym biednym kobietom, które poniosły najcięższą ofiarę, ale ich śmierć przyczyniła się do rozwoju nauki.

Na początku XX wieku we wstępie do sztuki Doctor's Dilemma George Bernard Shaw napisał:

Świat oszalał na punkcie radu, który rozpalił naszą łatwowierność, tak samo jak duchy w Lourdes rozpaliły łatwowierność katolików.

Rad, cudowny pierwiastek wynaleziony przez nasza rodaczkę Marię Skłodowską - Curie przyczynił się nawet do śmierci swojej wynalazczyni, w co ta do końca nie wierzyła. Co więcej, miał przyczynić się do innych zgonów, pełnych boleści i niewyobrażalnych katuszy, a dodatkowo stać się przyczynkiem jednego z największych skandali XX wiecznych Stanów Zjednoczonych.

Moda na produkcję świecących w ciemnościach tarcz zegarowych stała się przysłowiowa żyłą złota. W USA istniały dwie fabryki, w których takowe wyrabiano: w Orange, New Jersey oraz w Ottawie, Illinois. W obu miejscach zatrudniano kobiety, które z pieczołowitością malowały numery na cyferblatach. Efekt luminescencji uzyskiwany był dzięki specjalnej farbie zawierającej w składzie rad. Dziewczęta musiały wykonywać swoją pracę jak najdokładniej, cyferki bowiem miały jedynie kilka milimetrów szerokości, a do dyspozycji miały japońskie pędzelki, które trzeba było zaostrzyć, by się nie rozwarstwiały. Najlepsza znaną techniką do ich ostrzenia było moczenie pędzelka w ustach, co tez każda z dziewcząt czyniła. Kilka, kilkanaście, kilkaset razy dziennie: obliż, zanurz, maluj było jedyna słuszną techniką, wskazywana również przez pracodawcę. Dodatkowo praca uznawana była za prestiżową. Po zakończeniu zmiany dziewczęta brylowały w towarzystwie, w końcu tak pięknie świeciły, bo pokrywał je radowy pył.

Po latach jednak zaczęły się problemy. Kobiety uskarżały się na ból zębów, bioder, kości. Zębodoły po ekstrakcji nie chciały się goić, ropiały, a wraz z ropą na wierzch wykruszały się kości szczęki. Inne partie ciała atakowały paraliże, mięsaki. Lekarze byli bezradni, nie potrafili zdiagnozować dziwnych przypadłości, stawiali mylne diagnozy. Wiele czasu upłynęło nim powiązano zdrowie kobiet z miejscem ich pracy, przeprowadzono dokładne badania, by stwierdzić zatrucie radem. W końcu uznawany ON był za cudowny pierwiastek, a przemysł farmaceutyczny oferował całą gamę specyfików zdrowotnych zawierającym go w składzie.

Stwierdzenie choroby radowej pociągnęło za sobą szereg pozwów sądowych o odszkodowania dla pracownic, które w wyniku wykonywania obowiązków straciły zdrowie i zapadły na nieuleczalną chorobę. Jednak potentaci w tworzeniu luminescencyjnych tarcz zegarowych, nie chcieli się ugiąć pod tymi żądaniami, mimo że ich firmy zarabiały krocie, nawet w obliczu krachu na giełdzie nowojorskiej.

Reportaż Kate Moore odkrył nieznaną mi dotąd historię Ameryki. O promiennych kobietach się nie mówi, nie wspomina, przynajmniej w Polsce. Losy tych dziewczyn są bulwersujące, przerażają ogromem cierpień przez jakie kobiety musiały przejść. Każda z nich rozpoczęła pracę w młodym wieku, były nastolatkami, a właściwie podlotkami. Skusiły je wysokie zarobki, prestiż pracy i zapewnienia, że wykonywane przez nich czynności są całkowicie bezpieczne. Wszak miały codziennie dostęp do cudownego pierwiastka za jaki uznawano rad.

Ciężko uwierzyć w znieczulice pracodawcy, który nie chciał finansowo pomóc kobietom, mimo że bezpośrednią przyczyną ich cierpienia była praca. Co więcej, gdy kobiety żyły dłużej niż było to przewidziane przez lekarzy, opinia publiczna również zaczęła podejrzewać, że uknuły spisek, by wyciągnąć odszkodowanie od firmy. Dopiero gdy na zatrucie radem zmarł znany businessman i milioner, zaczęto im w pełni wierzyć, a leki zawierające rad zostały wycofane z aptek.

Reportaż jest bardzo personalny, mocno skupiony na jednostce, na każdej postaci która opisuje. Kate Moore z pietyzmem odmalowała losy promiennych kobiet, powołując się na liczne źródła i cytując rozmowy. Dzięki temu książkę czyta się jak powieść grozy. Jedynym, co mi momentami przeszkadzało były osobiste wtrącenia autorki. Jawnie zaznaczyła, po której jest stronie i niektóre wstawki były po prostu nie na miejscu, jeśli książkę mamy traktować jako obiektywny reportaż.

W firmie zatrudniony był również ojciec Frances. I chociaż był "pewien", że Frances zabiła jej praca, "nie śmiał robić awantury", z obawy przed utratą zatrudnienia.

Jacy posłuszni pracownicy.

Kate Moore na podstawie historii tytułowych Radium Girls ukazała działanie machiny biznesu, który nie liczy się ze stratami i chce ugrać dla siebie jak najwięcej. Na podstawie sytuacji ekonomicznej, obawy o utratę pracy, pokazała, że stanowisko można przypłacić życiem i wielkim cierpieniem. Autorka włożyła wiele pracy w zebranie materiału i stworzenie tej książki, która niewątpliwie jest reportażem na bardzo wysokim poziomie. Niezmiernie cieszy mnie fakt, że opowieść o promiennych dziewczynach pojawiła się polskim rynku wydawniczym i mam nadzieję, że wiele osób się z nią zapozna, by uzmysłowić sobie, że USA to nie tylko amerykański sen.

Z okazji świąt najczęściej życzymy sobie zdrowia. Paradoksalnie często o nie dbamy w zatrważająco słaby sposób, ale coraz więcej osób zdaje sobie sprawę, że na nic pieniądze, jeśli jesteśmy chorzy, chociaż już w renesansie pisało tym Kochanowski. A jednak gonimy za pieniędzmi, zostajemy w pracy po godzinach, chociaż w napadzie czarnego humoru mówimy, że praca powoduje u nas raka. Tymczasem na Polskim rynku ukazała się książka o tych, które naprawdę umarły z powodu pracy. Gdy Maria Skłodowska wyizolowała rad i wraz z mężem stała w mroku wilgotnej szopy podziwiając jego blask nie spodziewała się, że ten pierwiastek ją zabije, że zabije tyle osób. Początek XX wieku to zachwyt nad radem, nad cudownym odkryciem nowej epoki. A że Ameryka to idealne miejsce do robienia biznesu na nowych odkryciach, to właśnie tam, firmy sprzedające ten lśniący cud zatrudniały setki ludzi narażając ich na przewlekłą chorobę popromienną. The Radium Girls. Mroczna historia promiennych kobiet Ameryki to historia dziewczyn, które podejmowały wymarzoną pracę, która z marzenia stawała się koszmarem.

Po odkryciu radu w Ameryce był boom na produkty z tym pierwiastkiem, poczytamy o tym nawet w książce Ewy Curie poświęconej matce. Ewa nie poświęca zbyt wiele miejsca tym biznesom, o szminkach, napojach pisze lekceważąco, jakby nie dowierzała, że ludzie tak przyziemnie wykorzystują wiekopomne odkrycie jej matki. Tymczasem my przenosimy się za ocean do dwóch miejsc: Orange i Ottawy, gdzie otwierają się dwa studia w których młode dziewczyny zatrudniane są masowo do malowania cyferblatów. Malują farbą zawierającą rad, która sprawia, że cyferblaty świecą w ciemności. Świecą nie tylko cyferblaty, ale i dziewczyny, gdy wracają wieczorem do domu otacza je poświata. Malują cienkimi pędzelkami i ostrzą je ustami, tak jak my liżemy końcówkę nitki by nawlec igłę. Są tego uczone. Wybucha wojna, zapotrzebowanie na świecące cyferblaty jest jeszcze większe. Dla dziewczyn ta praca daje im godny zarobek, wymarzoną samodzielność. To młode dziewczyny na progu życia, kochają ładne ubrania, dobrą zabawę, marzą o wielkiej miłości. Nagle jedna po drugiej, nieraz po kilku latach od zakończenia pracy przy malowaniu zapadają na dziwne schorzenia. Rany nie chcą się goić, wypadają im zęby, lekarze są bezradni i zdezorientowani. W końcu po licznych perturbacjach, ktoś zaczyna te choroby łączyć z tym, gdzie dziewczęta pracowały. Minie jeszcze więcej czasu, niż uda im się skutecznie wnieść sprawę a drogę sądową. I o tym jest ta książka, podzielona na etapy, od radości z nowej pracy, po morderczy spór sądowy z wielką firmą z jednej strony i z góry przegraną walką z wyniszczającą chorobą, z drugiej.

Czterysta stron opowieści, co do której wiemy, że nie skończy się źle. Każda nowa bohaterka to dla mnie kobieta, która wkracza na drogę śmierci, ja o tym wiem i nie mam jak ostrzec tych dziewcząt, które tak się cieszą z nowej pracy. Traktują to jako początek nowego życia. A później pojawiają się niepokojące symptomy, jedne je lekceważą, zrzucają na karb upływu czasu, ale my już wiemy, że nigdy nie wrócą do pełni sił, nigdy nie uda im się polepszyć stanu zdrowia. A firma, którą będą próbowały pozywać, ma środki na zduszenie tych spraw w zarodku, nie cofa się przed oszukiwaniem, zamiataniem pod dywan. Takie to wszystko przygnębiające.

Dobrze mi się czytało tę książkę, wymaga skupienia, ale autorka doskonale wprowadza nas w realia czasów o których pisze, zrozumienie skali ułatwia przeliczanie wartości dolara na dzisiejsze stawki, bo inaczej byłaby to czarna magia. Książka zawiera wklejkę ze zdjęciami, co sprawia, że bohaterki zyskują twarz, choroby się wizualizują. Chociaż o sprawie tych dziewcząt napisano sporo książek, to z tego co się orientuję w Polsce nie jest to znany temat a my dzięki tej książce możemy go zgłębić. Co polecam!

Literatura faktu to jeden z gatunków, po który bardzo lubię sięgać. Po przeczytaniu opisu tej książki od razu wiedziałam, że to będzie taka historia, którą warto będzie poznać. Czy książka spełniła moje oczekiwania?

Ameryka lata 20. XX wieku. Firma USRC stworzyła wyjątkowy wynalazek: farbę luminescencyjną, która świeciła w ciemności. Jednym z jej składników był radioaktywny rad. Zaczęto powszechnie zachwalać ten pierwiastek, mówiono o jego cudownych właściwościach. Jeszcze wtedy nikt nie wiedział jak dalekie jest to od prawdy, jak bardzo jest niebezpieczny. Niczego nieświadome pracownice fabryk malowały świecące w ciemnościach zegarki, a potem to one same świeciły i zaczęły poważnie chorować. Ich wołania o pomoc zostały zignorowane przez firmę, ale kobiety dalej walczyły o sprawiedliwość.

Wydaje mi się, że nie słyszałam wcześniej o tej całej sprawie, a nawet jeśli było inaczej to nie miałam pojęcia jak to wszystko naprawdę wyglądało. Chociaż to co spotkało kobiety wydarzyło się w XX wieku to miało to wpływ na kolejne pokolenia i lata. To właśnie dzięki nim zmieniły się zasady bezpieczeństwa w pracy, dzięki nim wiele osób uniknęło zagrożenia. Stoczyły naprawdę ciężką walkę, która zasługuje na to, by ją poznać. Gdy zaczynałam czytać tę książkę to nie miałam pojęcia jak bardzo mnie ona poruszy, jak wiele najróżniejszych emocji we mnie wywoła. Autorka ze szczegółami przedstawia nam tragiczne losy pracownic fabryk, które nazwano później radowymi dziewczynami. Poznajemy wiele z nich od momentu, gdy po raz pierwszy przekraczają progi firmy, jesteśmy świadkami ich ciężkich zmagań, towarzyszymy im w ich walce aż do momentu ich śmierci, a nawet jeszcze dalej. W tamtych czasach rad uznawano za świetny wynalazek, który może się przysłużyć społeczeństwu. Każdy chciał pracować w firmach, w których malowało się świecące w ciemności zegarki, ale wszystko się zmieniło, kiedy prawda o tym pierwiastku wyszła na jaw. Kobiety, które tam pracowały zaczęły skarżyć się na różne dolegliwości, zaczęły chorować, a nikt nie potrafił zdiagnozować ich choroby i im pomóc. Firma produkująca farbę wiedziała o tym jak działa rad, a mimo tego nie przyznawała się do winy, kłamała w podły sposób. Dziewczyny codziennie miały kontakt z radem, malując zegarki brały pędzelek do ust, aby go naostrzyć, a potem nim malowały. Firma zdawała sobie sprawę z tego jakie to niebezpieczne i nic z tym nie zrobiła. Z każdym rokiem było z kobietami coraz gorzej, a gdy pierwsze z nich zaczęły umierać postanowiły zawalczyć o swoje prawa, o odszkodowanie. Autorka oprócz tego, że przedstawia losy bohaterek opisuje też batalię sądową, która nie miała końca. Możemy przeczytać o tym jak dziewczyny pomimo złego stanu zdrowia walczyły o swoje sprawy, jak wiele musiały przejść, jak duża niesprawiedliwość je spotykała. Podczas czytania tej książki czułam różne emocje. Współczułam tym kobietom, byłam zła na firmę i jej kłamstwa, było mi przykro, gdy czytałam o losach bohaterek. Nawet po skończeniu tej książki odczuwam te wszystkie emocje, aż brakuje słów, by opisać losy oszukanych przez firmę kobiet.

Poznajemy tutaj wielu bohaterów i chociaż na początku miałam mały problem z zapamiętaniem kto jest kim to później jednak to minęło. Każda z tych kobiet odegrała tutaj ważną rolę, ale nie tylko one, bo również lekarze, prawnicy i ich rodziny. Bohaterki tej książki to młode kobiety, które cieszyły się życiem, które zawsze były uśmiechnięte i chętne do pracy. Wmawiano im, że rad nie wyrządzi im krzywdy, a one w to wierzyły. Autorka opowiada nam o ich prywatnym życiu, o ich pracy i chorobach. Właśnie to ostatnie było dla mnie najbardziej emocjonujące i przerażające. Kate Moore napisała otwarcie o dolegliwościach kobiet, o tym co rad zrobił z ich ciałami. Muszę przyznać, że było to dla mnie po prostu straszne, ciężko mi było o tym czytać. Ich walka z urzędnikami i sądami też nie była łatwa. Kibicowałam im i miałam nadzieję, że w końcu doczekają się sprawiedliwości. Musiały brać sprawy w swoje ręce, było niewiele osób, które chciały im pomóc. Często było tak, że one wiedziały, że ich czas się kończy, ale walczyły dalej, dla swoich rodzin, dla innych ludzi. Czytając o tych kobietach nie można być obojętnym na ich los. Autorka napisała na końcu, że chciała, aby więcej osób poznało ich historię, aby więcej osób znalazło dla nich współczucie i dowiedziało się o ich poświęceniu i myślę, że udało się jej to osiągnąć.

Obawiałam się trochę tego czy książka nie będzie po prostu zbiorem suchych faktów, ale naprawdę pozytywnie się zaskoczyłam, bo tę pozycję czyta się jak ciekawą powieść. Autorka opowiada nam historię kobiet w taki sposób, że naprawdę nas ona wciąga. Książkę czytało mi się dobrze dzięki takiemu przystępnemu stylowi pisania, ale jednak była też dla mnie trudna ze względu na tematykę i ogrom emocji. Widać też, że Kate Moore włożyła sporo pracy w napisanie tej publikacji. Korzystała z wielu źródeł, badań, dotarła nawet do autentycznych wypowiedzi kobiet i do ich rodzin, z którymi przeprowadziła wywiad. Znajdziecie tutaj też kilka zdjęć tych walecznych bohaterek.

"The Radium Girls. Mroczna historia promiennych kobiet Ameryki" to wzruszająca książka, która porusza i wywołuje masę najróżniejszych emocji. To autentyczna opowieść o cierpieniu, bólu, o walce o sprawiedliwość, którą warto poznać. Od tych wydarzeń minęło niemal sto lat, ale temat dotyczący praw pracowniczych nadal przecież jest aktualny. To dzięki tym kobietom wprowadzono w nich wiele zmian. Moim zdaniem warto sięgnąć po tę pozycję i zapoznać się z losem bohaterek.

"Zwyciężyły wspólnie. Dzięki przyjaźni, dzięki niezgodzie na to, by się poddać, dzięki czystej sile ducha pozostawiły nam niezwykłą spuściznę. Nie zmarły na próżno. Wykorzystały każdą sekundę."

[Adres usunięty]

Doskonała, wciągająca, szokująca i taka, której długo nie zapomnicie. Ja dla The radium girls zarwałam noc.

Morton nie ukrywając niczego prezentuje jeden z największych skandali Ameryki lat 20. XX wieku.

Wielka korporacja, ogromne zyski. Unikatowy produkt. Śmiertelne ryzyko. Pracownice – ofiary w zasadzie bez szans. A ze strony czytelnika - szok i niedowierzanie.

Książka Kate Moore zawiera wyczerpującą faktografię. Pierwsze, co rzuca się w oczy to fakt, iż autorka zrobiła porządny resarch, którego efektem jest ta dokumentalna książka. Moore przedarła się przez setki notatek, zapisków, artykułów prasowych. Wybrała z nich, to co najistotniejsze.

Tym, co najcenniejsze jest fakt, iż autorka oddaje głos poszkodowanym, ofiar pazernej, nieludzkiej korporacji. Gdy poznajemy bohaterki są młodymi, pełnymi życia, planów, marzeń kobietami. Gdy się z nimi rozstajemy, są wrakami fizycznymi i psychicznymi. Momenty, w których autorka opowiada o chorobie dziewcząt, niesamowicie chwyta za serce.

Choroba fizyczna nie była jednak jedynym złem, które dopadło pracownice fabryki. Rzucano im kłody pod nogi, utrudniano cała sprawę na ile można było. Jedna z bohaterek, Grace Fryer przez 2 lata szukała prawnika, przez kolejne lata walczyła o odszkodowanie. A to dopiero niewielki ułamek tego, co spotkało bohaterki książki.

The radium girls szokuje, porusza, chwyta za serce. Po jednej stronie są bezbronne, wyniszczone kobiety, po drugiej nieludzka, bardzo bogata korporacja. Walka dobra ze złem rozgrywa się na naszych oczach.

Gorąco zachęcam do lektury. Jestem przekonana, iż książka poruszy was tak samo, jak mnie.