Izbica Izbica

„Izbica, Izbica żydowska stolica”. Tak o tym niewielkim miasteczku położonym na trasie Lublin-Zamość mówiło się przed wojną, ponieważ ponad 90% jej mieszkańców stanowili Żydzi. Dziś nie ma po nich praktycznie śladu. „Izbica, Izbica” to książka, w której Rafał Hetman przedstawia, jak wyglądały relacje polsko żydowskie w tej miejscowości.

Rafał Hetman urodził się w 1987 roku. Od 2013 roku prowadzi blog o literaturze faktu CzytamR[Adres usunięty], który w rankingu magazynu “Press” zajął III miejsce wśród najlepszych polskich blogów książkowych. Jako dziennikarz jeździł do Izraela, Egiptu i Hiszpanii. Publikował [Adres usunięty]. w „Gazecie Wyborczej”, „Dzienniku Polska the Times”, „Angorze” i magazynie „Chidusz”. Autor inicjatyw promujących czytelnictwo. Finalista Konkursu Stypendialnego im. Ryszarda Kapuścińskiego.

Autor w kolejnych rozdziałach opisuje jak wyglądały relacje polsko żydowskie w przededniu drugiej wojny światowej, w trakcie jej trwania, a także w latach powojennych. Co ważne, Hetman oddaje głos zarówno Polakom jak i Żydom. Możemy zatem przeczytać o naszych rodach, którzy wydawali Niemcom swoich żydowskich sąsiadów, ale także o Polakach, którzy ukrywali Żydów, co pozwoliło im przeżyć wojnę. Najciekawiej wypadają rozdziały, w których wypowiadają się obecni mieszkańcy Izbicy. Autor nie bał się poruszyć w rozmowach z nimi trudnych tematów, pomimo tego, że nikt nie chce głośno mówić o pewnych sprawach. Tylko co odważniejsi wspominają o sąsiadach, którzy nagle stali się bogaci po tym, jak wprowadzili się do opuszczonego żydowskiego domu. Nieliczni z rozmówców mówią o zabawach na terenie kirkutu, o wykorzystywaniu macew w gospodarstwie i o poszukiwaniach złota w żydowskich grobach. Wszystko to jednak jest owiane nutą tajemnicy.

Jeżeli chodzi o minusy tej lektury, to zabrakło mi rozdziału poświęconego gettu tranzytowemu w Izbicy. Kilkakrotnie w książce wspomina się o jego istnieniu, ale nie na tyle, żeby uznać ten temat za wyczerpany.

Jako ciekawostkę dodam, że Rafał Hetman w „Izbicy, Izbicy” wspomina o dwóch wizytach w tym miasteczku osób, o których wspominałem już na tym blogu i które przyczyniły się do powstania dwóch opisywanych tu książek: „Przez ruiny i zgliszcza. Podróż po stu zgładzonych gminach żydowskich w Polsce” Mordechaja Canina i „Lublin 1940. Max Kirnberger – fotografie getta”.

„Izbica, Izbica” to rewelacyjny reportaż. Nie da się ukryć, że jest to kolejna kontrowersyjna książka na polskim rynku, która porusza problem relacji polsko żydowskich i na pewno przez wiele osób zostanie uznana za stek bzdur. Nie wolno jednak zapominać, że chociaż Polacy mają ogromne zasługi w ratowaniu ludności żydowskiej w czasie wojny, o czym świadczy największa liczba polskich drzewek w Jad Waszem, to i wśród naszych rodaków zdarzały się kanalie. Nie możemy wypierać ze świadomości tego faktu, podobnie jak problemu pedofilii w kościele katolickim lub brania łapówek przez lekarzy. Dlaczego cieszę się, że taka lektura ukazała się i mam nadzieję, że przyczyni się ona do zwiększenia świadomości w naszym kraju. Polecam.

Opinia pochodzi z mojego bloga: [Adres usunięty]

"Izbica, Izbica" Rafał Hetman

Izbica to niewielkie miasteczko na wschodzie Polski, miasteczko naznaczone tragiczną historią. Niegdyś w 95% zamieszkane przez Żydów, których obecnie nie ma wcale. Śladów po nich również niewiele. Wszystkiemu położyła kres wojna i Holokaust - "Miasteczko było żydowskie odkąd, prababka pamiętała. A potem wystarczyło tysiąc czterdzieści dziewięć dni, żeby Żydzi na zawsze z niego zniknęli".

"Izbica, Izbica" to genialnie poprowadzony reportaż o losach byłych mieszkańców tego małego, lubelskiego miasta, zdradzie, zemście, nienawiści, ale też sprawiedliwości i współczuciu. Ważnym aspektem w książce jest pamięć, a czasami, tak jak po części w przypadku Izbicy, jej brak. Autor w pewien sposób chce nam pokazać, że trzeba pamiętać o historii swojej miejscowości, o jej dawnych mieszkańcach, upamiętnić ich choćby przez zapalenie symbolicznej świeczki.

Reportaż ten nie porusza tematów łatwych. Rafał Hetman ze strony na stronę coraz to bardziej wstrząsa czytelnikiem. Niektóre wydarzenia, które rozegrały się w Izbicy, podczas II wojny światowej paraliżują, wciskają w fotel, nam jako współczesnym ludziom trudno w to uwierzyć. Tragiczne przeżycia izbiczan czynią lekturę bardzo ciężką. Historia żydowskiego miasteczka z pewnością rozerwie serce niejednemu. Najbardziej porażającym dla mnie elementem książki było to, że czaszki Żydów znajdowane przez dzieci służyły do zabawy, gry w piłkę nożną...

Ta książka należy do tych bardzo emocjonujących, dających do myślenia, otwiera ona nam oczy na to, jak zły jest antysemityzm, który był bezpośrednią przyczyną zagłady narodu żydowskiego.

Podczas czytania "Izbicy, Izbicy" zauważyłem, że Rafał Hetman ma świetny warsztat literacki, lekkie pióro, które pomaga czytelnikowi łatwiej zagłębić się w opowiedziane historie, a także lepiej zrozumieć pewne kwestie poruszone w utworze.

W trakcie lektury widać także, że autor włożył ogrom w pracy w zebranie materiału potrzebnego do stworzenia książki. Wszystko jest przemyślane, dopięte na ostatni guzik.

Polecam i radzę przygotować się na coś mocnego.

⭐8,5/10

Za egzemplarz książki dziękuję wydawnictwu Czarne.

Izbicę nazywano żydowską stolicą, a potem wystarczyło tysiąc czterdzieści dziewięć dni, by pozbyć się z niej wszystkich Żydów. Szukano ukrywających się ludzi po lasach, odkrywano kolejne kryjówki w domach, Niemcy i Polacy łapali, okradali, a potem skazywali na śmierć (czy to w zbiorowej mogile na żydowskim cmentarzu, czy wsadzając ich do wagonów). Miasto, gdzie tysiące Żydów miało swoje domy, odwróciło się od nich. Sąsiedzi stali się wrogami, a współczucie znajdowali u nielicznych. Jeszcze mniej osób natomiast było gotowych zaryzykować własne życie, by spróbować im pomóc, ale w końcu „Żydy" były chciwe, kradły i upuszczały z dzieci krew, jak głosiła niemiecka propaganda.

Przez izbickie getto tranzystor przeszło około dwudziestu pięciu tysięcy Żydów z Europy. Ilu z nich przeżyło? Nie jest powiedziane. Wiemy jednak, że z około czterech tysięcy żydowskich mieszkańców wojnę przetrwały dwadzieścia trzy osoby. A czy później dla tej garstki osób wyzwolenie oznaczało możliwość powrotu do domu? Antysemityzm wciąż był żywy, żydowskie domy miały już nowych mieszkańców, a zbiorowe mogiły były rozkopywane w poszukiwaniu kosztowności. Ludzie grzebali w szczątkach, by się wzbogacić. Wystarczyła większa ulewa, by żydowski cmentarz wypłukiwała woda, a kości wychodziły na wierzch. Potem w jego miejscu w dzień bawiły się dzieci a po nocy można było odnaleźć butelki z alkoholem. Dopiero lata później miejsce to doczekało się większego szacunku, ale w Izbicy Żydów już wtedy nie było, choć przed wojną stanowili dziewięćdziesiąt pięć procent mieszkańców.

Rafał Hetman tego wszystkiego jednak nie ocenia. Mówi jak było bez żalu czy gniewu. Przeszukuje stare zapisy i rozmawia z ludźmi, a efekt swojej pracy podaje w sposób zaskakująco lekki. Jego reportaż czyta się szybko i mogę wręcz powiedzieć, że płynie się przez niego, choć dotyczy tak istotnych tematów. Nawet w bibliografi czuć serce autora, bo nie poprzestaje na suchym podaniu tytułów publikacji, do których sięgnął, a dodaje tam coś od siebie, byśmy lepiej mogli się w niej odnaleźć. To jego debiut, więc skręca mnie z ciekawości, co ofiaruje nam następnym razem.

Dodam jeszcze, że słowa „(...)nie wiem, czy Pan to będzie chciał zanotować, bo to znów nie świadczy dobrze o Polakach" uderzyły we mnie bardzo mocno, bo lubimy udawać, że byliśmy w tej wojnie tymi najbiedniejszymi, choć najlepszymi. Jakby Polacy nie wydawali swoich przyjaciół dla własnych korzyści, jakby sami ich nie zabijali. Nie mamy prawa oceniać postawy ludzi, którzy żyli w tak ekstremalnych czasach, ale oceniać możemy ludzi, którzy obecnie próbują zapomnieć o tej części historii. Którzy udają, że nic takiego nie miało miejsca lub temat bagatelizują, choć jesteśmy winni Żydom pamięć. Byli sąsiadami naszych przodków i cierpieli w sposób, jaki dla nas jest niewyobrażalny. Ku przestrodze powinniśmy mieć tego świadomość. Rafał Herman natomiast subtelnie zwraca na to uwagę.

„Izbica, Izbica" to pozycja mocna i ważna. Mamy w niej zarysy biografi kilku istotnych w żydowskiej historii Izbicy osób; mamy okrucieństwa, jakich Żydzi doświadczyli; mamy chęć zemsty i mamy bezczeszczenie zwłok czy brak poszanowania dla miejsc równie ważnych (czy symbolicznych) jak cmentarz czy cerkiew. Ode mnie możecie usłyszeć jedno — czytajcie.

Każdy z nas zna chyba literaturę, która mimo określonego z góry gatunku, w ogóle go nie przypomina, lub robi to tylko w części. Właśnie z tym spotykałam się nagminnie przy książkach historycznych i reportażowych, a nie czytałam ich jakoś niezwykle wiele. Wiele z nich było wręcz definicją kiepskiego research'u, co było widać po bibliografii, jaką umieszczali na końcu. Tu jednak, całe szczęście, mamy całkowite przeciwieństwo tego, co opisałam wyżej. Historie przedstawione chwytają za serce i nie puszczają, pióro, mimo trudnej tematyki jest lekkie, nie sprawia trudności w czytaniu, wręcz sprawia, że wszystko jest znacznie przystępniejsze dla typowego laika, który na co dzień nie para się książkami tego typu. Nie ma lani wody, ani wymijania faktów. Dostajemy porządna dawkę wiedzy o okrutnych i niewyobrażalnych wydarzeniach przeszłości, co pozwala nam inaczej spojrzeć na teraźniejszość. Coś wspaniałego, godnego polecenia każdemu, kto chciałby dowiedzieć się czegoś więcej o międzywojennych wydarzeniach. Polecam całym sercem.

Małe miasteczko Izbica. Tam, gdzie ludzie żyli, pracowali, kochali się, nienawidzili… ot, zwyczajne miasto, jakich tysiące w Polsce. Pewnie byłoby jak zwykle gdyby nie przyszła wojna. Która zmieniła wszystko. Kiedy już nie było nasze ale polskie i żydowskie. „Kiedy Tojwi dotarł do Izbicy, zdał sobie sprawę, że nikt na niego nie czeka. Tojwi zrozumiał, że nie otworzą się przed nim żadne drzwi w rodzinnym mieście. Nawet w jego dawnym domu mieszkał już ktoś obcy”. A przed wojną razem z innymi oglądał „Dybuka” (genialny film). A teraz stał się obcym, zbędnym. I tak się stało z kilkoma tysiącami, którzy przeżyli wojnę. Rafał Hetman w swojej książce przytacza Tojwiego i innych, którzy stracili wszystko i wszystkich. Których nic w rodzinnych miejscowościach nie czekało, co najwyżej kamienie rzucane im przez sąsiadów. Piękna, smutna, wspaniała książka „Izbica, Izbica” Rafała Hetmana. Która przypomina że „ludzie ludziom zgotowali ten los”. I są jeszcze dwie sprawy, o których muszę wspomnieć. Pierwsza to to, że wiedziałam co to jest tałes i kirkut. Ale nie wiedziałam co to jest ohel i tefilin. Teraz już wiem. A po drugie przeczytałam bibliografię. Ile trzeba samozaparcia, czytania tekstów i przemierzania wszerz i wzdłuż Polski aby to wszystko znalazło się w tej książce. Rafale, jestem pod wrażeniem i czekam na następne książki. Absolutnie polecam „Izbicę, Izbicę”.