Duchy zmarłych

Recenzowany album nie jest adaptacją jednego konkretnego działa bostońskiego twórcy. Mamy tutaj do czynienia komiksową antologią 16 różnych opowiadań i wierszy pisarza. Na odbiorców czeka więc tutaj między innymi taka klasyka jak: Kruk, Czerw Zdobywca, Morella, czy Zagłada domu Usherów. Jest to zaledwie malutki wycinek treści, która powinna zadowolić każdego miłośnika groteski i makabreski.

Dość istotną kwestią dzieła, którą należy już poruszyć na samym początku jest fakt, że nie mamy tu do czynienia z wiernymi adaptacjami dzieł Poego. Jeśli ktoś oczekuje ścisłego trzymania się oryginału, to będzie bardzo zawiedziony. Każda z zamieszczonych tutaj historii została przez twórcę potraktowana dość indywidualnie i dopasowana do jego wizji. Co prawda Corben stara się trzymać pewnego podstawowego szkieletu danej opowieści, jednak zmieniając jej wydźwięk czy odczuwalny klimat (idąc jeszcze mocniej w stronę groteski, szaleństwa i czarnego humoru). Pomimo sporej ingerencji w „klasykę” nie można jednak stwierdzić, że autor dopuścił się wielkiej i niewybaczalnej zbrodni (chociaż pewnie część odbiorców uważa inaczej). Komiksowe interpretacje Corbena mają spory urok i potrafią być naprawdę mocno angażujące. Najlepiej jest więc potraktować cały album jako komiksowy hołd dla twórczości Edgara Allana Poe, którym niewątpliwie ON jest.

Ingerencja Corbena w materiał źródłowy i zabawa z dopasowywaniem klimatu poszczególnych historii do własnych potrzeb ma jedną dość dużą zaletę. Pójście w stronę pulpowych treści pozwala dotrzeć do zupełnie nowej grupy odbiorców, którzy mogli wcześniej nigdy niemieć do czynienia z twórczością Poego (o ile tacy ludzie istnieją). Komiks może więc zainspirować nowe grupy czytelników do sprawdzenia oryginalnych historii.

Komiksowy album to jednak nie tylko intrygująca treść, ale przede wszystkim oprawa graficzna. W tym konkretnym przypadku nie jest ona nazbyt porywająca (ocena bardzo subiektywna). Rysunki najlepiej chyba określić mianem „dziwnych”. Chociaż biorąc pod uwagę „opiumowy” charakter poszczególnych historii, można to nawet uznać za zaletę. Kreska Corbena jest bardzo, ale to bardzo specyficzna i nie każdemu przypadnie ona do gustu. Mocno charakterystyczne kreślenie postaci, gdzie nie ma mowy o naturalności czy momentami specyficzny sposób kadrowania sprawia, że komiksowi esteci mogą dostać stanu przedzawałowego.

W historii sztuki mamy już kilka przykładów, gdy za tekst jednego wielkiego artysty, zabiera się inny wybitny artysta, operujący nieco innymi narzędziami. Z takiej relacji potrafią wyjść dzieła wyjątkowe (wspominam tu chociażby „Szatańskie tango” Bela Tarra, „Lśnienie” Stanleya Kubricka czy „Czas Apokalipsy” Francisa Forda Coppoli), ale czasami zdarzają się też mniejsze lub większe porażki (na przykład „Solaris” Andrieja Tarkowskiego). „Duchy Zmarłych” łączą w sobie teksty Edgara Allana Poe, przez wielu uznawanego za najważniejszego twórcę nurtu grozy, oraz kreskę Richarda Corbena, autora między innymi komiksu „Den” czy „Ghost Ridera”. Czy z tego połączenia udało się wycisnąć coś wyjątkowego?

W tomie „Duchy zmarłych” zamieszczono aż 16 komiksowych opowiadań, pierwotnie publikowanych na początku drugiej dekady XXI wieku w magazynie „Dark Horse Presents”. Na liście znalazły się między innymi klasyczne pozycje jak: „Człowiek tłumu”, „Zabójstwo przy rue Morgue”, „Maska Czerwonego Moru”, „Kruk” czy „Zagłada Domu Usherów”. Komiksy Corbena nie są jednak wiernymi adaptacjami tekstów amerykańskiego pisarza. Na czytelników czeka cała masa niespodzianek, a chyba największą jest wprowadzenie narratora. Funkcję tę ilustrator powierzył wiedźmie Mag, która ma zadanie nadać narracji nieco humorystycznego wymiaru. Co więcej, jej niezaspokojone żądze, nadają tekstom seksualnego podtekstu, wydobywają z opowiadań nowe, często bezczelnie trafne odczytania.

To zresztą nie koniec zabaw formalnych. Podczas lektury zaskakiwać będą nas zmienione zakończenia („Zabójstwo przy rue Morgue”), miejsca akcji („Zdobywca Czerw” to wiersz, przeniesiony przez Corbena na fundament Dzikiego Zachodu), mieszanie wątków i postaci z różnych opowiadań („Zagłada domu Usherów”) czy wreszcie nadawanie bohaterom odmiennej fizjonomii („Berenice”). To wszystko wyłapie oko czytelników, którzy dobrze znają twórczość amerykańskiego pisarza. Oni w pełni docenią kunszt Corbena, który udowadnia tym zbiorem, że jest artystą świadomym. Jego indywidualne spojrzenie i nieszablonowe pomysły scenariuszowe, wikłają nas w specyficzną przygodę umiejscowioną gdzieś na granicy snu i jawy, szaleństwa i komedii, erotyki i codzienności.

Całą tę paletę emocji, to trudne do nazwania napięcie, Corben osiąga także dzięki ilustracjom. Zwraca uwagę pomysł na oświetlanie kadrów, groteskowo intensywna mimika postaci, ich niepokojąca, psychodeliczna postawa, wreszcie dynamika w obrębie wąskich kadrów. Tu nie ma przypadkowych ujęć. Każdy szczegół, cień, spojrzenie, fragment stroju – wszystkie te elementy otoczenia pełnią z góry przemyślaną rolę. Mają za zadanie oddawać niesamowitość, którą ponad 150 lat temu Poe przestrzegał ludzkość przed bólem istnienia. Być może biorąc tę nowość ze sklepowej półki trudno będzie dostrzec całą misternie budowaną narrację. Umówmy się – wykrzywione w grymasie zęby, zarzynane potwory czy cycate wróżki nie przyciągają aż tak bardzo jak piękne, malarskie kadry. Nieco bardziej pogłębiona lektura, próba zrozumienia tego, dlaczego tak wiele plansz nosi znamiona surrealizmu, pozwala w pełni docenić kunszt Corbena. Jego wizja, odnoszę takie wrażenia, spotkała by się z aprobatą samego Poe. I chociaż pierwowzory zawsze wyobrażałem sobie jako czarno-białe, eleganckie, kunsztowne, to trudno mi oprzeć się wrażeniu, że Corben potrafi lepiej interpretować i wczuwać się w stany neurotyczne bohaterów. Mnie ta przedziwna załoga po prostu kupiła.