Czas złych snów. Między jeziorami. Tom 2

Gdy skończyłam czytać 𝐶𝑧𝑎𝑠 𝑧ł𝑦𝑐ℎ 𝑠𝑛ó𝑤, jeszcze długo siedziałam z książką w rękach, bo nie potrafiłam zebrać myśli i ogarnąć swoich emocji. To wyjątkowa i tragiczna opowieść o kobietach, które zapłaciły najwyższą cenę za przegraną III Rzeszy. Powieść nie jest łatwa w odbiorze, lecz nie dlatego, że autorka źle pisze, a wręcz odwrotnie, jej styl pisania to prawdziwe mistrzostwo świata. Powoduje to opowieść oparta na faktach, która wstrząsa do głębi. To jedna z tych historii, które trzeba opowiedzieć, i które trzeba przeczytać. Dla mnie bolesna, wstrząsająca, pełna łez, kolejna po 𝑂𝑔𝑟𝑜𝑑𝑎𝑐ℎ 𝑛𝑎 𝑝𝑜𝑝𝑖𝑜ł𝑎𝑐ℎ Sabiny Waszut, chociaż los Niemców, Mazurów i Warmiaków wydał mi się bardziej tragiczny niż Ślązaków. Przeczytanie książki uświadomiło mi, że jest jeszcze wiele historii naszego kraju nadal pokrytych milczeniem. Wolimy o nich nie pamiętać, bo nie jesteśmy z nich dumni.

Lektura takiej książki nie należy do przyjemnych, ale jej zadaniem nie jest zapewnienie rozrywki, ale napisana jest po to, by przypominać, by nie zapomnieć. Zapewne Magdalenie Wali nie było łatwo podjąć się napisania tej wyjątkowo trudnej, emocjonalnej historii i zachować przy tym pewien dystans do opisywanych zdarzeń. Przekazać brutalną prawdę, dlaczego ludność z terenu Mazur tak chętnie opuszczała rodzinne strony. Wrażenie robi umiejętność przedstawienia rzetelnego obrazu tego, co spotkało tych ludzi, a zwłaszcza kobiety i zostawienia marginesu na własne przemyślenia, możliwości pochylenia się nad ich tragedią. 𝐶𝑧𝑎𝑠 𝑧ł𝑦𝑐ℎ 𝑠𝑛ó𝑤 to powieść napisana pięknym językiem z niezwykłą czułością i empatią. Przedstawiająca nie tylko przerażający obraz ludzkiego bestialstwa, ale także pokazująca dobre oblicza objawiające się w niezłomnej, pięknej, prawdziwej przyjaźni i poświęceniu dla innych. Przejmująca, prawdziwa, pełna bólu i rozpaczy, mająca swoje odzwierciedlenie w prawdziwych losach ludzi, będących ofiarami narodowościowych konfliktów, przesiedlanych siłą, odzieranych z godności i pozbawianych wszystkiego. Historia, która chwyciła mnie za gardło, złamała serce, wycisnęła łzy i zostanie ze mną na zawsze.

Chylę czoło, bo chociaż jest dopiero początek roku, to i tak uważam, że ta książka zasługuje na najwyższe podium, a Pani Magdalena Wala na słowa uznania za napisanie tak genialnej książki.

Wojna to najgorszy koszmar, jaki może dotknąć ludzkość. Ta ogromna ilość cierpień, śmierci, ludzi skazanych na poniewierkę, zwłaszcza tych, którzy zostali pokonani, często przekraczają granice naszej wyobraźni. Magdalena Wala stworzyła fikcyjną postać Amalii, żeby móc pokazać, jak wyglądał los kobiet, którym się nie udało uciec przed Armią Czerwoną. Los niemieckich kobiet był nie do pozazdroszczenia, zwłaszcza że żołnierze sowieccy nie tylko otrzymali przyzwolenie od dowództwa na brutalne traktowanie, ale wręcz rozkaz, by okradać, gwałcić i mordować, a ich ofiarami najczęściej padały bezbronne kobiety i dzieci. Sowieci słynący ze zwierzęcenia budzili strach nie tylko w żołnierzach, ale przede wszystkim w bezbronnych kobietach, które były dla nich łupem, trofeum, które mogli bezkarnie sobie brać. Miały szczęście, gdy udało im się wyjść z życiem, ale wyrządzona krzywda, zmieniała je bezpowrotnie. Ofiary gwałtów były zostawiane samym sobie, ograbione wcześniej ze wszystkiego, skazane na głód i dalszą poniewierkę.

Magdalena Wala niezwykle realistycznie opisuje losy Amalii, siostry i ich sąsiadek. Odmalowuje mazurską wieś, która jeszcze nie dawno tętniła życiem, a teraz jest smutnym obrazem zniszczeń i niedoli tych, którym udało się tu przeżyć. Strasznych czasów, które pozostawiło piętno na wszystkich. Pokazała, że ci, na których liczyły, zawiedli je najbardziej, a nie wszyscy wrogowie okazali się bezduszną maszyną do zabijania i niszczenia, bo niektórzy z nich nie przejawiali wrogości i mogły z ich strony spodziewać się ludzkiego traktowania.

Po przeczytaniu tej książki moje serce jest w kawałkach, w takich, jak te wybite szyby w oknach domów należących do Mazurów. Kolejna tragiczna powojenna opowieść dotycząca historii naszego kraju. Jest ona niewygodna, ale krzyczy głosami skrzywdzonych, a echo tego krzyku nadal się niesie, chociaż od tamtych chwil minęło już tyle lat.

Przeszłość nie może zostać przeszłością, chociaż już nic nie da się zmienić. Trzeba o tym mówić, pamiętać. Wydaje się nam, że dawno rozpoczęliśmy nowy rozdział w historii świata, ale nie wolno nam zapomnieć, jaką ofiarę ponieśli niewinni i najsłabsi za to, że jednemu fanatykowi zamarzyło się zostać panem świata. Na takich zakusach ucierpiał tylko naród, nieważne czy wierzył w to, co uzurpator wbijał wszystkim do głów, czy nie.

Pisanie recenzji tej niezwykle wartościowej powieści było dla mnie ogromnym wyzwaniem, bo chwilami emocje brały górę i gubiłam wątek tego co chciałam przekazać. Imponuje mi pracowitość i rzetelność Pani Magdaleny, doskonale zdaję sobie sprawę, jak wiele musiało ją kosztować napisanie tej książki.

Kolejna część serii „Między jeziorami”, czyli „Czas złych snów” jest równie przejmująca jak pierwsza część. W tej części główna bohaterka, Amalia, toczy walkę o przetrwanie podczas wojennej zawieruchy. Razem z innymi, bliskimi jej kobietami, stara się dotrzeć do bezpiecznego miejsca. Jednak los nie jest dla nich zbyt łaskawy. Cała powieść ma bardzo poruszający wydźwięk.

Jedyne, czego mi brakowało, to rozwinięcia relacji między Amalią a Piotrem. Autorka pierwszą część skończyła, a właściwie urwała w najciekawszym momencie. W tej części również dopiero pod koniec powieści dowiadujemy się co dzieje się z Piotrem. Dlatego liczę, że w kolejnej już się wszystko wyjaśni.

Całość wypada bardzo dobrze, pomimo ciężkiej i dosyć smutnej tematyki, autorka napisała powieść w sposób lekki. Ten balans ułatwia czytanie, tworzy równowagę.

„Człowiek będzie czepiał się życia, dopóki bez reszty nie straci nadziei”.

Po zakończeniu wojny i rozstaniu z Piotrem Amalia podejmuje decyzję i wraz z innymi mieszkankami Schönwalde ucieka przed szybko nadciągającymi Sowietami. Pogłoski, jakie o nich krążą, nie wróżą niczego dobrego. W przeraźliwym zimnie i bardzo niesprzyjających warunkach chcą dostać się w głąb Rzeszy. Z dnia na dzień tracą siły, ucieczka staje się coraz trudniejsza i wtedy trafiają na oddziały wroga. Okrucieństwo i ich bestialstwo nie ma granic, na własnej skórze doświadczają przemocy i nieludzkiego zachowania. Okaleczone na ciele i duszy szukają bezpiecznego schronienia. Niebawem podejmują decyzję o powrocie do rodzinnej wioski. Po tym, co przeszły mają nadzieję, że najgorsze za nimi. Co czeka jej powrocie ? I czy w końcu Amalia ponownie spotka się z Piotrem?

Jest to jedna z tych powieści, które zostają w czytelniku na zawsze... Trudna, niepokojąca, przejmująca historia. Jej akcja toczy się niespiesznie i ukazuje czasy, w których ludzie zatracili swoje człowieczeństwo. Fabuła niesie morze skrajnych emocji, dopracowana w każdym szczególe, trudno się od niej oderwać. Pani Magdalena pięknie pisze, pomimo poruszanych bolesnych tematów – przez książkę się płynie. Czuć ogromną wiedzę historyczną i zaangażowanie. Wyraźnie nakreślone osobowości bohaterów, to zwykli ludzie, charakterni, silni, dumni i słabi tchórze. Amalia już w pierwszym tomie skradła moje serce i to się nie zmieniło. To inteligentna, dumna, pracowita, szczera, empatyczna młoda kobieta. Bolesne doświadczenia ją naznaczyły, zmieniły, a miłość do Piotra dodawała jej sił i trzymała przy zdrowych zmysłach w najgorszych chwilach.

Ludzkie, niepokojące losy, całą sobą odczuwałam zło, jakie człowiek zgotował drugiemu człowiekowi. Codzienność, która naznaczona jest nieustannym strachem, troska o bliskich, niepewność jutra. Walka o przetrwanie, mierzenie się z okrucieństwem i bezlitosnymi ludźmi. Cierpienie, bezradność, niemoc, praca ponad siły, skrajne wycieńczenie, głód, choroby, wszechobecna śmierć. Bestialstwo i brutalność wobec kobiet i małych dziewczynek przeraża, opisy są bardzo realne i wstrząsające. Ogromna siła kobiet, wzajemne wsparcie, solidarność, poświęcenie, przyjaźń. Ukazuje jak chore idee i ambicje przywódców, którzy mają za nic życie jednostki, doprowadzają do tego, że najbardziej cierpią niewinni. Tak trudno ogarnąć umysłem, że człowiek może posunąć się do tak haniebnych, strasznych czynów, wobec niewinnych.

Powieść jest fikcją literacką, ale Autorka inspirowała się prawdziwymi wydarzeniami, jakie miały miejsce na ziemiach Prus Wschodnich w 1945 r. Ich realizm przeraża i boli.

Jestem zachwycona i przerażona tą powieścią. Wyraźnie odczuwalny ból i niemoc towarzyszyły mi przez całą lekturę. Od pierwszych stron powieść chwyta za serce, dogłębnie porusza, zostawia trwały ślad. To wyjątkową, trudna, wartościowa historia. Jest to hołd złożony ofiarom wojny, kobietom, które zginęły i tym, które przeżyły ten straszny czas. Z niecierpliwością czekam na kontynuację. Bardzo, bardzo polecam. Tatiasza i jej książki :)

Recenzja przedpremierowa:

"Człowiek będzie czepiał się życia, dopóki bez reszty nie straci nadziei".

Ponad pół roku przyszło nam czekać na kontynuację historii Amalii i Piotra z mazurskiej wsi Schönwalde. Przez ten czas można było li i jedynie snuć domysły o możliwych scenariuszach, ale zapewne i tak nikt by nie przewidział takiego obrotu spraw. Tak boleśnie kłującego w serce, traktującego o piekle kobiet, uciekających przed Sowietami.

Amalia wraz z siostrą Friedą i grupą kobiet decydują się opuścić Schönwalde w obawie przed nadciągającymi Sowietami. Uciekają z ojcowizny, porzucając dom rodzinny, ale z nadzieją na powrót już w czasach znacznie spokojniejszych. Kierują się na zachód, by dołączyć do swoich rodzin lub po prostu, by znaleźć bezpieczne miejsce. Przenikliwe zimno, głód, strach o bliskich i obrazy sowieckiego bestialstwa są nieodłącznymi towarzyszami ich ucieczki. Coraz trudniejsze warunki i traumatyczne przeżycia sprawiają, że decydują się zawrócić. Ani Amalia, ani żadna z jej towarzyszek nie były w stanie ocenić, na ile była to słuszna decyzja, ani tym bardziej przewidzieć jej konsekwencji…

"Kiedy wojna toczy się daleko, łatwo narzekać na pewne niedogodności z nią związane, jak konieczność wykonania dodatkowej pracy. Perspektywa się zmienia, kiedy puka wprost do twoich drzwi. Wtedy już nie ma ucieczki od jej okropieństwa".

Historia Amalii i innych kobiet uświadomiła mi, jak bardzo nie doceniamy tego, co mamy - dachu nad głową, pomocnych dłoni bliskich, ciepłego posiłku i poczucia bezpieczeństwa. Bohaterki "Czasu złych snów" tego wszystkiego nie miały. Skazane na tułaczkę, drżenie przed najcichszym dźwiękiem, strach przed własnych cieniem i myśli, jak przetrwać kolejny dzień.

W czasach wojennych nie można było mówić o sprawiedliwości. Sowieci wkraczający na Mazury nie liczyli się z nikim, ani z niczym. Mścili się na wszystkim, co pozostało, chcąc zniszczyć wszelkie ślady niemieckiej bytności na tych ziemiach. Kobiety traktowali jak… łup wojenny, pozostawiając je na pastwę losu, poranione fizycznie i psychicznie. Nie pytali o narodowość, nie było dla nich istotne, czy kobiety są Niemkami, Mazurkami czy Polkami. Żądza odwetu była silniejsza, bo role się odwróciły. Niemcy musieli się pogodzić z rolą ofiary a rdzenni mieszkańcy Mazur, którzy nie sprzeciwili się ich polityce, byli traktowani na równi z nimi. Czy po zakończeniu wojny na Mazurach będzie jeszcze miejsce dla tych, którzy żyli tam od pokoleń? Czy będzie jakakolwiek szansa na porozumienie z nowymi mieszkańcami tych ziem?

Nie ukrywam, że "Czas złych snów" jest historią trudną, pełną bólu, łez i niesprawiedliwości, z którymi na każdym kroku musiały się mierzyć mazurskie kobiety u schyłku wojny. Magdalena Wala zadbała, by ta historia zapadła w pamięć. Nie pominęła żadnych niewygodnych tematów, nie starała się ułagodzić opisów brutalności Sowietów. Stworzyła przejmujące portrety kobiet, które pozbawione wszystkiego, ciągle walczą. Mimo że ich ciała się buntują a po głowie błądzą myśli niespokojne. Czy warto kurczowo trzymać się takiego życia? Czy poddać się i czekać na śmierć, która zakończy to pasmo cierpień? I ile człowiek jest w stanie zrobić i jakie instynkty w sobie obudzić, by ocalić rodzinę?

"Ostatnie miesiące bardziej niż cokolwiek przekonały mnie, że wśród nas są potwory. Drzemią gdzieś w środku człowieka, cierpliwie czekając na impuls, który je wyzwoli".

Ich tułaczka zdaje się nie mieć końca a nawet jeśli ich cel wydaje się być blisko, to sytuacja polityczna sprawia, że zmienia się jego obraz… Coś, do czego dążyły, wydaje im się obce, odległe, jakby świat okrutnie drwił z ich starań.

"Czas złych snów" to powieść drogi, pełnej pytań o człowieczeństwo, o sens życia w tych czasach, o to, dlaczego to właśnie kobiety ta wojna doświadcza tak bardzo. I choćby człowiek długo myślał i szukał odpowiedzi, to ciężko znaleźć odpowiednie słowa…

Pamiętajmy o tym, co przydarzyło się Amalii i jej towarzyszkom. By pamięć o tych wydarzeniach była przestrogą i by podobna historia już się nigdy nie powtórzyła. Ale się już powtórzyła i to zbyt blisko nas…