Paweł Jasienica

Paweł Jasienica, historyk i pisarz, stworzył znakomity cykl esejów historycznych, w których streścił przedrozbiorowe dzieje państwa polskiego.

Paweł Jasienica był historykiem i popularyzatorem wiedzy o historii Polski. To właśnie on opisał losy państwa polskiego w dziełach "Polska Piastów", "Polska Jagiellonów" czy "Rzeczpospolita Obojga Narodów". Był też eseistą i publicystą "Tygodnika Powszechnego"..

Naprawdę nazywał się Leon Lech Beynar, a urodził się w Symbirsku, w roku 1909. Gdy miał pięć lat, rodzina Beynarów wyruszyła do Polski, choć ze względu na wojenną zawieruchę dopiero w roku 1920 udało im się osiedlić na Wileńszczyźnie. To właśnie w Wilnie Leon Beynar ukończył gimnazjum, a następnie historię na Uniwersytecie Stefana Batorego. Był przewodniczącym naukowego koła historyków na USB. Po studiach przez kilka lat pracował w Grodnie jako nauczyciel historii. Był też spikerem Polskiego Radia Wilno. Jego pierwsza książka ukazała się w 1935 roku. Nosiła tytuł "Zygmunt August na ziemiach dawnego Wielkiego Księstwa".

Beynar publikował na łamach "Słowa", przedwojennym dzienniku, którego naczelnym był Stanisław "Cat" Mackiewicz. W trakcie II wojny światowej walczył jako oficer AK. Brał udział w operacji "Ostra Brama". Jego oddział stoczył bitwę z żołnierzami Armii Czerwonej i został rozbity, a sam Beynar dostał się do niewoli. Był przesłuchiwany przez NKWD i siłą wcielony do Ludowego Wojska Polskiego. Zdezerterował z szeregów LWP i przystąpił do 5 Wileńskiej Brygady AK, gdzie był adiutantem Zygmunta Szendzielarza "Łupaszki". Ranny w walce ukrywał się u proboszcza we wsi Jasienica.

Po tym, jak w 1946 roku przedostał się do Krakowa, rozpoczął pracę w "Tygodniku Powszechnym". Pisał pod pseudonimem Paweł Jasienica. W swych tekstach opowiadał się za szerzeniem oświaty wśród młodzieży, sprzeciwiał się angażowaniu jej w walkę podziemną. Mimo to został aresztowany przez UB. Kiedy odzyskał wolność, zaangażował się w działalność intelektualistów katolickich. Gorąco sprzeciwiał się cenzurze i poparł protest studentów w 1968 roku. Pomówiony przez Gomułkę o współpracę z aparatem bezpieczeństwa zmarł zaledwie dwa lata później.

Największą sławę przyniosła mu synteza przedrozbiorowych dziejów państwa polskiego, której dokonał w swoich esejach historycznych. Zbiory tych esejów to właśnie wspomniane wyżej "Polska Piastów", "Polska Jagiellonów" i "Rzeczpospolita Obojga Narodów". Książki te po dziś dzień cieszą się niegasnącą popularnością.