Widnokrąg

"(...) bo najciężej jest ruszyć. Nie dojść, ale ruszyć. Dać ten pierwszy krok. Bo ten pierwszy krok nie jest krokiem nóg, lecz serca. To serce najpierw rusza, a dopiero nogi za nim zaczynają iść. A na to nie tylko trzeba siły, ale i przeznaczenia, żeby przemóc serce i powiedzieć, to ruszam."

~ W. Myśliwski, Widnokrąg

Długo zastanawiałam się co też będzie mi towarzyszyć na urlopie. Chciałam znów się zachwycić, zachłysnąć opowieścią samą w sobie, poczuć znów czym jest naprawdę literatura piękna. Wybrałam Widnokrąg, a może to ON wybrał mnie?

Widnokrąg to książka Wiesława Myśliwskiego wydana w 1996 roku. Rok później za tę powieść autor otrzymał swoją pierwszą Literacką Nagrodę Nike. Powieść przedstawia obraz wsi w okresie wojennym i powojennym widziany przez pryzmat niechronologicznych wspomnień. Główny bohater- Piotr, chwilami chłopiec, młodzieniec, dojrzały mężczyzna w pozornie chaotyczny sposób snuje opowieść o czasie, dojrzewaniu, pamięci i przemijaniu. Opowieść pełną żywych, barwnych postaci wujów, ciotek, dziadków, rodziców, obserwowanych z perspektywy wieku bohatera. Fabuła nie porywa wartkim strumieniem, lecz dryfuje i zachęca by poddać się jej nurtowi. Czaruje delikatnym szumem, urokliwymi obrazami i skłania do głębokich rozważań. Widnokrąg jest również bardzo osobistą i w pewnym stopniu autobiograficzną opowieścią autora.

Nie jest łatwo podjąć się recenzji Widnokręgu. Cały czas obawiam się, że nie potrafię ująć w słowa wrażeń, które kłębią się w mojej głowie. Dlaczego? Bo są to głównie emocje, odczucia, skojarzenia, a nie sztywne fabularne tory. Wybaczcie mi zatem, lecz tak wyjątkowe dzieło, wymaga z mojej strony niestandardowej opinii ;)

Już od pierwszych stron czułam, że Widnokrąg jest niezwykłą powieścią. Narracja trochę przypomina mi rzekę. Szeroką, spokojną, której nurt prowadzi nas dalej i dalej, a ja-czytelnik poddaję się jej i pozwalam prowadzić. Rozglądam się, patrzę w przód, w tył, na boki, chłonę widok i pozwalam moim myślom płynąć wolno, lecz nie leniwie. Rozważam, zastanawiam się, myślę... Czuję się jak dawniej, gdy miałam niewiele lat i siadałam u stóp dziadka słuchając jego opowieści całą sobą. Teraz również zamykałam oczy pozwalając mojej wyobraźni budować obraz dawnej wsi. Gdy wtopiłam się już w klimat, pozwoliłam się zaprowadzić narratorowi do jego rodzinnego domu, pełnego wujków, stryjenek, dziadków. Przysiadłam w kącie i obserwowałam sprzeczki, dyskusje i krzątaninę. Zwykła codzienność, lecz tak wyjątkowa w swej prostocie. Przygotowywanie posiłków, niedzielne zwyczaje, nawet zwykła sprzeczka o lisa przykuwały moją uwagę i urzekały. Byłam świadkiem wydarzeń większych i tych mniejszych, towarzyszyłam Piotrusiowi podczas wypasania krów oraz przesiedlania Żydów, obserwowałam powolny proces żegnania się z ojcem, przemiany społeczne i pomoc sąsiedzką. Czasem miałam wrażenie, że patrzę na zupełnie inny, zapomniany świat.

W Widnokręgu najbardziej urzeka mnie język. Prosty, gawędziarski styl dodaje autentyczności obrazom dawnej polskiej wsi. Upiększa prostotę myślenia, uwydatnia chłopskie mądrości wpisując je w kanon uniwersalnych prawd i praw o świecie i ludzkiej egzystencji. Jednocześnie nadaje powieści lekkości. Brak chronologii nie przeszkadza, a wręcz dzięki temu wszystkie historie łączą się płynnie przechodząc jedna w drugą. Plącząc się, snując, jak dym papierosowy, wspomnienia tak ulotne, stłumione czasem, jednak nadal zawierające spore zasoby emocji. Nie są to jednak emocje żywe, gwałtowne, a raczej przykurzone, zdystansowane. Emocje nie chwilowe, obecne, lecz te przeżyte, przetrawione i trwałe. Te osiadające na dnie serca, które poruszają wewnętrzne struny ludzkiej duszy.

Widnokrąg jest książką, którą się czuje, nie czyta. Chcąc, czy nie czytelnik poddaje się jej spokojnemu nurtowi i płynie, otwierając się na odbiór emocji i wrażeń. Jest to moja druga pozycja Wiesława Myśliwskiego i myślę, że nie ostatnia. Jeśli chcecie zapoznać się z dziełem (a nie boję się użyć tego słowa), które jest kwintesencją pojęcia "literatura piękna", to się nie zawiedziecie. Polecam z całego serca i daję 10/10.

Myśliwski ma to do siebie że czyta się go wolno. Dlaczego? Bo każde słowo, każda opisywana przez niego rzecz nie jest tą, którą z pozoru się wydaje. Lektura, nad którą trzeba pomyśleć. Jak najbardziej na tak! :D

Od pewnego czasu listopad to dla mnie miesiąc Wiesława Myśliwskiego. Chociaż autora odkryłam wiele lat temu na wakacjach. Do dziś pamiętam jak byłam z przyjaciółmi na wakacjach w Krynicy i w telewizji śniadaniowej mówili właśnie o Traktacie o łuskaniu fasoli, później poszłam w miasto i akurat w księgarni była ta książka i wróciła ze mną do domu. Zakochałam się w tej książce i krok po kroku zdobyłam wszystkie powieści, a że od paru lat gdy wychodzi nowa książka to jest jesień, to właśnie o tej porze roku, uciekam od świata i zanurzam się w lekturze. Widnokrąg zdobyłam cudem, wiele lat temu i stała ta książka na półce, jak niemy wyrzut sumienia. Korzystając z długiego weekendu, z tego że nie muszę biegać, wychodzić, oddałam się lekturze.

Przenosimy się na polska prowincję, jako mieszkanka okolic Sandomierza, rozpoznaję miejsca, chociaż pewnie kilka dekad temu wszystko wyglądało inaczej, a okolice schodów, Katedry, błoni, czy nawet przeprawy przez San wyglądały bardzo inaczej. Stoimy w centrum tego świata i oglądamy ten widnokrąg, ten krąg życia, który nie ma początku, tak jak w tej książce ciężko o chronologię, jak to bywa u Myśliwskiego bohaterem jest chłopiec, którego oczami oglądamy świat, chłopiec opowiada swoje życie, dzieli się z nami swoimi spostrzeżeniami, czasami ma refleksje z perspektywy dorosłego człowieka, czasami jest narratorem wszechwiedzącym, a czasami małym chłopcem, który próbuje zgłębić tajemnicę życia. Jesteśmy w świecie prostych ludzi, w świecie biedy i trosk o codzienność. Ten obraz jest surowy jak czarny chleb, czuć w nim wojenną i powojenną biedę. Ta powieść jest kwintesencją Mysliwskiego, który podnosi z ziemi szkiełko i przez jakiś detal pokazuje nam świat. Zachwyca językiem i stylem, że czujemy się jak w katedrze literatury, pozornie chaotyczne plamy koloru układają się w zachwycający witraż, surowy kamień tworzy kolosa, który zachwyca majestatem. A cała książka jest jak cytat, jeden wielki.

Gdyby była sekta, czy jakaś grupa wyznaniowa Wiesława Myśliwskiego, wstąpiłabym do niej bez chwili wahania. To jak Myśliwski pisze, od prozy życia, do uniwersalnych prawd, wielkich spostrzeżeń, prostymi słowami. Każda postać w tej książce jest pełnokrwista, nieschematyczna, wnosi swoją mądrość i swoje przesłanie. Czytając trwam w zachwycie i zastanawiam się, skąd bierze się taki geniusz, który pozwala tak czarować słowem. Z pozoru literatura chłopska, z pozoru o czasach minionych, a tak aktualna i przemawiająca do czytelnika. Chyba nigdy nie znajdę dość słów by oddać stan w jakim znalazłam się po lekturze!