Upadek Gondolinu. Pod redakcją Christophera Tolkiena

"Upadek Gondolinu jest dla miłośników twórczości Tolkiena najprawdziwszym Świętym Graalem. Przedstawiona w niej historia rozgrywa się tysiące lat przed wydarzeniami opisanymi we Władcy Pierścieni i opisuje losy elfickiego królestwa Gondolin, obleganego przez armię Morgotha. Powieść powstała najprawdopodobniej na początku 1917 roku w Great Haywood w Staffordshire w czasie rekonwalescencji Tolkiena po bitwie nad Sommą. W swoich pamiętnikach pisał, że Upadek Gondolinu był "pierwszą prawdziwą opowieścią" o Śródziemiu. To w niej po raz pierwszy pojawili się orkowie, smoki i Barlogowie. Wydanie zawiera różne wersje tekstu, a także opracowanie przedstawiające kontekst i odwołania do innych dzieł Tolkiena.

Rękopis powieści został odnaleziony w pozostawionym przez pisarza archiwum.

Redakcją i opracowaniem tekstu zajął się ponad 90-letni syn autora, Christopher, który zapowiedział, że będzie to ostatnie wydane dzieło jego ojca".

Od razu uprzedzam, że ta książka nie zawiera w sobie wyłącznie tytułowego Upadku Gondolinu. Sama historia nie zajmuje tu wiele miejsca, znajdziecie za to porównania różnych jej wersji. Dla jednych jest to minus, dla drugich plus. Dla mnie, jako osoby, która z wykształcenia jest literaturoznawcą, jest to zaleta. Lubię widzieć, jak dana opowieść rozwijała się na przestrzeni lat, jak przeżycia autora wpływały na jej całokształt. Mam dzięki temu pełny obraz historii.

Nie można odmówić J.R.R. Tolkienowi geniuszu. To, w jaki sposób tworzył świat i bohaterów, to naprawdę mistrzostwo. W trakcie czytania niemal widziałam to, co działo się na kartach opowieści. Niewielu autorów ma taki dar. Tolkien niewątpliwie go posiadał. Część historii była mi dobrze znana, ale nie powiem, żebym nudziła się w trakcie czytania. Tolkien miał dla mnie w swoich opowieściach coś magicznego.

Ogromnym plusem tej publikacji są dla mnie znajdujące się w niej ilustracje. One są przepiękne i doskonale uzupełniają całość. Bez nich tej książce czegoś zdecydowanie by brakowało. W takim wydaniu jest kompletna i nie mam się do czego przyczepić.

Czytelnicy czekali na tę książkę 100 lat. Moim zdaniem było warto. Ta publikacja umożliwia śledzenie rozwoju tej historii i umożliwia powrót do Śródziemia. Szkoda tylko, że jest to już ostatnia książka mistrza, którą zredagował jego syn. Christopher ma 95 lat i żegna się z czytelnikami. Jestem mu ogromnie wdzięczna za to, że pokazał nam świat, którego jego ojciec nie zdążył.

Wydaje mi się jednak, że jest to pozycja skierowana typowo dla fanów Tolkiena, nie dla osób, które dopiero myślą o tym, żeby spróbować się zapoznać z jego twórczością. Tutaj trzeba już mieć pewien zasób wiedzy na temat jego dzieł i być przygotowanym na to, że nie jest to typowa powieść – fakty, mamy tekst o tytułowym upadku Gondolinu, ale jednak jest też sporo opracowań, wyjaśnień i tym podobnych aspektów. To taka dodatkowa wiedza, z której na pewno ucieszą się wszyscy sympatycy i wielbiciele mistrza.

Cała recenzja: [Adres usunięty]

Tolkien wiecznie żywy!

"Upadek Gondolinu" to książka na którą czekało wielu czytelników. Przede wszystkim mowa o fanach J.R.R. Tolkiena, ale tak naprawdę gdyby nie Tolkien, to nie byłoby dzisiejszej szeroko pojętej fantastyki w obecnym jej kształcie - a zatem można chyba powiedzieć, że dostajemy do rąk dzieło istotne dla całego gatunku. W każdym razie oto jest: "Upadek Gondolinu", ostatnia wielka opowieść z Dawnych Dni zredagowana przez syna mistrza, Christophera Tolkiena. I jeśli wierzyć słowom autora - a powodu do niewiary w nie być nie powinno, albowiem Christopher Tolkien 21.11. br. skończy 95 lat - jest to ostatnia zredagowana przez niego książka bazująca na niesamowitej spuściźnie jego ojca.

Dawne Dni to Pierwsza Era Śródziemia. Zapewne to wiecie, ale jeśli wśród czytających tę krótką recenzję są niewtajemniczeni w temat, to niniejszym objaśniam, iż mowa o niesamowicie zamierzchłych czasach względem wydarzeń z "Hobbita" i "Władcy Pierścieni". Jeśli więc liczycie na podobną historię, to możecie się niestety zawieść. Dawne Dni to era, która należy przede wszystkim do elfów. Ludzie odgrywają w niej rolę ważną, lecz nie najważniejszą. Jeśli jednak już się pojawiają, to najczęściej w osobach wielkich bohaterów, których działania mają doniosłe znaczenie dla całego Śródziemia. Tak właśnie jest w przypadku Tuora, syna Huora, który po wielu perypetiach dociera do rządzonego przez Turgona Gondolinu - ukrytego przed światem i wzrokiem Morgotha królestwa elfów, jednego z ostatnich na kontynencie. Królestwu grozi zagłada, której Tuor pragnie zapobiec; niesie Turgonowi przesłanie boskiego władcy wód, Ulma, zalecającego opuszczenie Ukrytego Królestwa...

Opowieść o upadku Gondolinu przez szereg lat zmieniała się w koncepcji J.R.R. Tolkiena. Główny trzon historii spisanej jeszcze w 1917 roku w czasie rekonwalescencji Tolkiena po bitwie nad Sommą pozostał od początku względnie nienaruszony, jednakże na przestrzeni lat zmieniło się w niej tak wiele szczegółów, że Christopher Tolkien zdecydował się nie tylko na przytoczenie najpełniejszej wersji tej opowieści, ale także na ukazanie zachodzących w niej na przestrzeni lat zmian. Bardzo ciekawy zabieg, który z całą pewnością będzie nie lada gratką dla każdego fana Tolkiena :) Cała książka zresztą taką gratką bez wątpienia jest - nie ma ani krzty przesady w zawartym w opisie stwierdzeniu, iż na tę książkę cały świat czekał od ponad 100 lat :)

Sama historia upadku Gondolinu jest fantastycznie... tolkienowska :) Spaja się znakomicie z innymi historiami ze Śródziemia tworząc jednolitą narrację tej wielowątkowej, mitologizowanej opowieści - przede wszystkim o Dawnych Dniach. W zmaganiach elfów z Czarnym Nieprzyjacielem, Morgothem (władcą [Adres usunięty]. tak dobrze wszystkim znanego Saurona :) ) jest... magia :) Inaczej tego nazwać nie umiem. Te opowieści wciągają, pochłaniają i chociaż w trakcie lektury potrzeba nieraz dużego samozaparcia, wytężenia uwagi i skupienia się na treści (dzieła Tolkiena są niewiarygodnie rozbudowane, obfitujące w konieczne do poznania nazwy czy imiona do tego stopnia, że naprawdę trzeba mocno uwazać ażeby się w tym nie pogubić), to warto się i wytężyć i skupić. Śródziemie pełne jest literackiej magii, która potrafi oczarować. Nie inaczej rzecz się ma w stosunku do historii Ukrytego Królestwa, Gondolinu :).

Samą historię Gondolinu w pewnej mierze czytelnicy już znają; jej wątki czy zarys był nieraz wspominany w innych dziełach Tolkiena, [Adres usunięty]. w "Silmarillionie", a także - częściowo - w "Niedokończonych opowieściach". Odkrywcze w niniejszej publikacji jest zatem przede wszystkim bardzo pieczołowite ukazanie ewolucji tego utworu na przestrzeni lat. Wydaje mi się, że przede wszystkim ze względu na to warto sprawić sobie "Upadek Gondolinu" - to nie lada gratka dla każdego zagorzałego tolkienisty :)

J.R.R. Tolkien był bez wątpienia geniuszem, i to geniuszem perfekcyjnym - widać to po ilości przytoczonych przez jego syna zmian koncepcji, wprowadzania nowych elementów, a przede wszystkim na zbudowaniu całej narracji wokół opracowanego od zera fikcyjnego świata, w którym wszystko ma swą głębię, genezę, a nawet (jeśli mowa o rasach) swój odrębny język. Ten niesamowicie złożony świat zachwyca od pokoleń i zachwycać prawdopodobnie nie przestanie. Cieszmy się więc zatem tym, że dostajemy do rąk kolejną jego część :)

Na koniec książki pozostaje... smutek. Christopher Tolkien zapowiada bowiem bez ogródek, że "Upadek Gondolinu" to ostatnia zredagowana przez niego książka. Nie dostaniemy zatem nic nowego ze zbiorów jego ojca... Żal ogarnia człowieka na tę myśl ogromny. Do 95-letniego Christophera trudno mieć jakieś pretensje, ale czuć wraz z tą deklaracją, że coś się naprawdę kończy. Tym czymś jest niesamowita przygoda w tolkienowskim świecie, po którego ukrytych zakamarkach Christopher Tolkien od kilkudziesięciu już lat nas oprowadza, oświetlając mroki naszej niewiedzy swą redaktorską lampą... Czuć też chyba, że Christopher powoli żegna się nie tylko z pracą redaktorsko-pisarską, ale także... z nami, czytelnikami. 95 lat... Życzę synowi mistrza aby żył jak najdłużej, ale nic nie trwa wiecznie - bez zbędnych komentarzy wypada zatem zrozumieć i zaakceptować deklarację na temat tego, że to już koniec. Pomimo całego związanego z tym żalu.

Książka zrecenzowana dzięki uprzejmości Księgarni [Adres usunięty]

Więcej o książce:

[Adres usunięty]

OSTATNIA Z WIELKICH OPOWIEŚCI

Syn Tolkiena nie odpuszcza i choć od śmierci jego ojca minęło już ponad czterdzieści pięć lat, nieprzerwanie co jakiś czas wypuszcza na rynek kolejne jego dzieła. A właściwie kolejne wersje znanych już wszystkim prac, tudzież przekładów. Po opublikowanych jakiś czas temu tomów „Beren i Lúthien” i „Opowieści o Kullervo”, nadszedł czas na „Upadek Gondolinu”. Szumne zapowiedzi, jakoby miała być to powieść (i to taka, która na wydanie czekała ponad sto lat) nie do końca odpowiadają prawdzie, ale nie ma to najmniejszego znaczenia. Książka, która w polskiej edycji trafia właśnie w ręce czytelników, to sentymentalno-pożegnalne dzieło, które poznać powinni wszyscy miłośnicy prozy Tolkiena.

Pierwsza Era istnienia Śródziemia. Elfickie miasto Gondolin staje się areną niebezpiecznych wydarzeń. Oblegane przez siły Morgotha, przekonuje się co znaczy zdrada i bohaterstwo. Powoli jednak nachodzi czas jego upadku…

Historia „Upadku Gondolinu” sięga aż 1917 roku. Tolkien, którego od wydania „Hobbita” dzieliło wówczas jeszcze dwadzieścia lat, w trakcie rekonwalescencji po bitwie pod Sommą, zaczął spisywać właśnie tę opowieść. Jak potem wspominał, była to pierwsza historia ze Śródziemia spisana na papierze. Zanim jednak ukazała się drukiem, jako część „Silmarilionu” w 1977 roku, autor od czterech lat już nie żył. Potem miłośnicy mogli poczytać nieco inne wersje zarówno w „Niedokończonych opowieściach”, jak i w opracowaniu „The History of Middle-earth”, a teraz nadszedł czas by poznali je wszystkie. Tak oto w ich ręce trafia nie tyle powieść (choć pewne elementy są tutaj jak najbardziej powieściowe), co zbiór różnych fragmentów, notatek i odmiennych wersji tego samego tekstu, pochodzących ze wspomnianych już źródeł (i nie tylko). Specyficzny, ale jakże udany.

Bo nie ma znaczenia, czy dostajemy prozę prawdziwego zdarzenia, czy taką właśnie kronikę – Tolkien to Tolkien i zawsze urzeka swoich czytelników: stylem, rozmachem, dopracowaniem. Tu możemy poznać opowieść, która w „Silmarilionie” pojawiła się w okrojonej wersji ze względu na wymogi spójności tamtego dzieła. Jednocześnie możemy prześledzić ewolucję całej opowieści, a także poznać bogactwo fascynujących nawiązań i zależności, dzięki którym czytelnik może inaczej spojrzeć na wiele rzeczy.

Jednocześnie to piękne i sentymentalne pożegnanie. Christopher Tolkien, syn autora, już w „Berenie i Lúthien” pisał, że to może być jego ostatnia książka. Teraz zapewnia, że „Upadek Gondolinu” (ostatnia z trzech tzw. Wielkich Opowieści – pozostałe to „Beren i Lúthien” właśnie oraz „Dzieci Húrina”) to dzieło, którym kończy karierę z redagowaniem notatek i niedokończonych prac swego ojca. I chociaż znajdą się tacy, którzy będą narzekać, dla fanów Śródziemia będzie to prawdziwy skarb i piękne (także ze względu na rewelacyjne ilustracje Alana Lee – w tym 8 kolorowych) pożegnanie. A po wszystkim zostaje tylko niedosyt – ach gdyby tak zechciał ktoś wydać w Polsce komplet „The History of Middle-earth” i „The History of The Hobbit”, byłoby wspaniale.