Przyjaciel

To zbiór chaotycznych myśli i wspomnień bezimiennej bohaterki, która przeżywa śmierć wieloletniego przyjaciela. Przypomina czasy studenckie, kiedy to się poznali, przytacza przeprowadzone rozmowy oraz opowiada o swoich aktualnych rozterkach. Ponieważ oboje związani byli ze środowiskiem akademickim i literackim wiele jest tu odniesień do książek i pisarzy, chociażby krytyka kręgu literatów, zwłaszcza studentów twórczego pisania, którzy oczekują szybkiej i łatwo zdobytej sławy. Entuzjastą literatury okazał się jednak Apollo - dog arlekin, pies przyjaciela, któremu bohaterka próbuje pomóc poradzić sobie ze stratą swojego pana, wspólne czytanie pomaga obojgu przejść przez żałobę oraz tworzy wyjątkową więź.

Na 200 stronach autorka poruszyła wiele wątków: nieodwzajemnionej miłość, przyjaźni, samotności, śmierć, żałoby czy radzenie sobie ze stratą, jednak uważam, że potraktowała je zbyt pobieżnie. Chętnie przeczytałabym więcej, ponieważ styl autorki oraz język jakim się posługuje bardzo mi odpowiadają. Doceniam też, że Nunez niestosuje tanich chwytów wyciskających łzy, nie ma tu rozdrapywania ran czy epatowania bólem. Za to sporo czułości i żalu. Przyznam, że fragment dotyczące literatury bardzo często nie nudziły, a naiwne zachowanie bohaterki irytowało. Książka ma swoje dobre i złe momenty dlatego niepotrafię jednoznacznie ocenić tej książki ani jej polecić. Cieszę się jednak, że sięgnęłam po nią ponieważ od dawna chciałam ją przeczytać jednak nie poruszyła mnie tak jak się spodziewałam.

Istnieją książki, które na pierwszy rzut oka nie wyróżniają się niczym szczególnym. Niewielka objętość, pozornie prosta historia w przypadku powieści "Przyjaciel" napisanej przez pochodzącą z Nowego Jorku Sigrid Nunez to tylko zasłona dymna. To powieść przez duże P, wielopoziomowa, zachwycająca wyczuciem słowa, wnikliwością obserwacji i wrażliwością, stawiająca ważna pytania o miłość, stratę i sztukę.

Bezimienna narratorka powieści, nauczycielka akademicka, która prowadzi kursy kreatywnego pisania traci najbliższą sobie osobę, swojego mistrza, nauczyciela, mentora, kochanka i przyjaciela. Zmarły zostawia jej nietypowy spadek, doga arlekina, którego ON sam adoptował na kilka lat przed swoją śmiercią. Choć ona sama woli koty od psów, a umowa najmu zabrania jej trzymania zwierząt w mieszaniu, to w końcu pozwala Apollowi wprowadzić się do jej 50- metrowego mieszkania, oddając mu swoje łóżko, samej przenosząc się na materac. Wie że zwierzę cierpi po stracie swojego pana. Wie, że zwierzęta "nie popełniają samobójstw. Nie płaczą. Ale mogą się rozpaść na kawałki i się rozpadają. Mogą mieć złamane serca i mają. Mogą stracić zmysły i je tracą."

"Przyjaciel" to piękna opowieść o przepracowaniu żałoby, ogromnej pustce, którą zostawia po sobie śmierć bliskiej osoby. Żałobie człowieka i żałobie, o której mówi się znacznie mniej, a którą czują również zwierzęta, które tracą swojego pana. Narratorka i Apollo muszą przejść przez nią razem, oboje muszą pogodzić się z faktem, że ich przyjaciel na zawsze zniknął z ich życia. Autorka obrazowo opisuje emocje towarzyszące stracie, uczucie rozpaczy, złości i wreszcie zgodzie na to co się wydarzyło.

"Przyznaję się do ataków złości. Centrum godziny szczytu, ludzie przelewają się w obu kierunkach, a ja idę, kipiąc gniewem, gotowa zabić. Kim są [motyla nóżka] Ci ludzie ?! I dlaczego w ogóle tak jest, jak to w ogóle możliwe, że wszyscy oni, całkiem zwyczajni ludzie, żyją sobie, a ty.."

Początkowo Apollo jest dla bohaterki ciężarem, stałym przypomnieniem zmarłego przyjaciela.

Z czasem czworonóg staje się jej drogą powrotną do życia i zyskuje prawo do tego, by tytuł powieści odnosił się również do niego. Sigrid Nunez pięknie opisuje relację, która tworzy się między człowiekiem a zwierzęciem, rodzącą się między nimi miłość, by w końcu znów opowiedzieć o stracie, o odchodzeniu zwierząt.

"Przyjaciel" to również opowieść, w której autorka zajmuje się literaturą, która w dzisiejszych czasach została sprowadzona do roli produktu, rozprawia się ze środowiskiem pisarzy i wydawców, twierdząc, że współczesna literatura niewiele ma wspólnego z talentem i poświęceniem, nie jest świętością, ani niczym wyjątkowym, to męka, która nieustannie towarzyszy pisarzom, męka pisania i tworzenia. "Jakże rzadko spotyka się jednak osobę, która myśli, że to, co pisze, powinno zostać prywatne. A jakże często taką, która sądzi, że to co pisze, nie tylko daje jej prawo do publicznej konsumpcji, ale wręcz do sławy. Uważałeś, że ludzie idą złą drogą. Uważałeś, że to, czego szukają - sposobu wyrażenia siebie, wspólnoty, relacji - powinni znaleźć gdzie indziej. (...) Ale w naszej grafomańskiej epoce rzeczywistość się zagubiła. Teraz wszyscy piszą, tak jak wszyscy [motyla nóżka]ą, a słysząc słowo [dar], wielu ludzi chce łapać za spluwę. Rozwój samopublikowania to katastrofa - mówiłeś. To śmierć literatury. Czyli śmierć kultury."

Bohaterka snuje podobne rozważania przez całą powieść, zwracając się na przemian do zmarłego przyjaciela - pisarza, jak i do Apolla. Właśnie dlatego "Przyjaciela" czyta się czasem jak zeszyt pisarza, wpisy w dzienniku (wspomnienia z okresu studiów, rozmowy z byłymi żonami, opisy codzienności) dzielą miejsce z literackimi anegdotami, cytatami, rozmyślaniami narratorki. Ta fragmentaryczność jednak nie drażni, nie irytuje, jest celowa, a u jej podstaw leży smutek spowodowany śmiercią przyjaciela.

"Przyjaciel " to książka, która zachwyca, mnogością poziomów, wrażliwością, emocjami, które tak trafnie oddaje, celnymi obserwacjami. Sigrid Nunez stworzyła opowieść nad którą wisi widmo śmierci. Miłość i strata przenikają się tu i współistnieją, ale przesłaniem tej powieści jest życie. Strata będzie nam towarzyszyła zawsze, ale mimo powinniśmy żyć, cieszyć się słońcem, oddychać pełną piersią, zawsze pamiętać, że świat jest dla nas, nawet gdy czujemy na plecach oddech śmierci.

Wyjątkowa powieść.

Kiedy po raz pierwszy zobaczyłam Przyjaciela, wiedziałam, że będę chciała przeczytać książkę. Oczywiście poza tymi recenzjami dużo dobrego i zachęcającego zrobiła świetna okładka z psem, w tym wypadku majestatycznym i ogromnym dogiem arlekinem.

Nie mogę sobie nigdy odmówić książek, w których występuje psi bohater, chociażby jego obecność miała być tylko epizodyczna. W przypadku Przyjaciela okładkowy Apollo jest tylko jednym z bohaterów książki - opowieści która jest bardziej wspomnieniem, pamiętnikiem, rozliczeniem z przeszłością i uporaniem się z teraźniejszością.

Bezimienna bohaterka książki, wykładowczyni prowadząca warsztaty pisarskie dla studentów, traci bliskiego przyjaciela, który popełnia samobójstwo. Ten pomyślał o niej zawczasu, czyniąc ją właścicielką wielkiego, choć już podstarzałego doga arlekina. Jeden przyjaciel odchodzi, a jego miejsce zajmuje kolejny.

W książce znajdziemy rozważania o śmierci, samotności, umiejętności nawiązania relacji ze zwierzęciem i zrozumienia, że ono również może czuć się samotne. Dużo miejsca zajmują również opisy życia codziennego bohaterki, pracy ze studentami, którzy już jako młodsze pokolenie mają całkowicie inne postrzeganie świata i literatury.

Przyjaciel to książka, w której wiele różnych - zdawałoby się nie powiązanych ze sobą wątków - przeplata się ze sobą, będąc jednakowo ważnymi. I to moim zdaniem jest jej plusem, bo każdy odkryje w niej coś innego, wybierze ważne dla siebie rzeczy, zastosowana kolejność wyboru może być dowolna, a czytanie najlepiej niespieszne.