On

„Skleiła latawiec. Piękny, wielki latawiec, na którym narysowała buzię i oczy. Śpik wypuścił z dłoni koniec sznurka i patrzył, jak chmury się śmieją. Siadała na jego łóżku i głaskała po głowie. Nie spał. Leżał spokojnie, przykryty kołdrą, nie wiercił się, nie marudził, ale nie mógł zasnąć. Zasypiał dopiero, gdy wychodziła, jakby nie chciał jej robić przykrości”.

Śpik (takie przezwisko otrzymał w szkole) to wyjątkowe dziecko. Chłopiec bardzo wrażliwy, w sposób szczególny widzący świat. I jego mama, która kocha swoje dziecko, chociaż wie, że nie jest takie jak jego rówieśnicy. Często się za niego wstydzi, jest rozczarowana. Ale to przecież jej syn, mimo że żyje jakby w swoim, odmiennym świecie. Czy Śpik jest „normalny”? A czym jest „normalność”?

Powieść Papużanki śmieszy i wzrusza. Śmieszy, bo Papużanka pisze w sposób lekki, nie ucieka od humorystycznych sytuacji, chociaż bohaterowie żyją w szarych czasach PRL-u. Jej powieść wzrusza, bo ukazuje rozterki matki, która (jak wszystkie matki) chciała mieć dziecko zdrowe, mądre i piękne. Niestety jej marzenie nie spełniło się. Relacja matki i syna jest bardzo skomplikowana. Ta miłość jest trudna, ponieważ dziecko zostało odrzucone przez całe społeczeństwo. Jak w takiej sytuacji powinna postąpić matka? Wyjątkowa książka, bardzo dojrzałe podejście do tematu.

Polecam!

Najczęściej matki zakochują się w swoich dzieciach już wtedy, kiedy maluszki znajdują się jeszcze w ich brzuchach. Jeśli instynkt macierzyński nie jest jeszcze na tyle rozwinięty, to miłość do potomka pojawia się wraz z narodzinami. Kiedy po raz pierwszy matka spogląda na swoje dziecko jest przekonana, że jej maleństwo jest najpiękniejszą i najmądrzejszą istotą na całym świecie. Czasami trwa to przez całe życie, a niekiedy zderzenie z rzeczywistością okazuje się bardzo brutalne - przekonanie o doskonałości swego dziecka runie w gruzach.

ON od zawsze różnił się od swoich rówieśników - już pierwszego dnia swojego życia okazuje się czerwonym, opuchniętym i zbyt dużym dzieckiem, a nie pięknym, gładkim maluszkiem, jakiego życzyła sobie jego matka. Zostaje nazwany Śpikiem w szkole, kiedy z jego nosa zwisa niezbyt przyjemna wydzielina, zatem dostaje ksywkę na jej cześć. Przez całe życie odstaje od reszty - praktycznie nie śpi, jest nieporadny, niewiele rozumie, bardzo wolno się uczy, chociaż zna na pamięć cały rozkład tramwajów, bo marzy o zostaniu motorniczym. Koledzy nieustannie podpuszczają go do robienia głupot, na które Śpik zawsze się zgadza. Tytułowy bohater nie spełnia żadnych standardów przyjętych przez ogół społeczeństwa, więc czy można go kochać?

Opis książki sugeruje historię osobliwego chłopca, który od zawsze był inny. Jednak tak naprawdę po przeczytaniu tej książki nie potrafię jasno określić, co jest jej przewodnim tematem, a także kogo jest w niej najwięcej. W moim odczuciu na wierzch wychodzi tutaj obraz macierzyństwa, które okazuje się zupełnie inne niżeli oczekiwania. Do tej pory targają mną sprzeczne uczucia - przykro było mi czytać o matce, która czuje wstyd, kiedy widzi różnice pomiędzy jej dzieckiem a innymi. Kobietę frustrowała nieporadność, dziecinność i nieodpowiedzialność Śpika, a jednocześnie kiedy ów syn próbował jakkolwiek funkcjonować samodzielnie, to matka pragnęła zdusić to w zarodku. Często rodzice nie radzą sobie z syndromem pustego gniazda, dlatego usilnie próbują zatrzymać swoje dzieci przy sobie. Z jednej strony rozumiem to, od kiedy jestem matką, ale z drugiej zdaję sobie sprawę z tego, iż nie wolno tak robić - dziecko nigdy nie nauczy się niezależności, jeśli nie damy mu takiej możliwości. Pamiętajmy o tym.

"On" to książka bardzo smutna i refleksyjna, chociaż owe przemyślenia zostają nieraz zakłócone chaosem, jaki panoszy się na kartach tej powieści. Autorka pisze w bardzo specyficzny sposób, który przypadł mi do gustu w Szopce, ale w tym tytule już nie do końca pasował. Tak jak nie mam nic przeciwko bardzo długim zdaniom, jakie tworzy, często pozbawionym znaków interpunkcyjnych w odpowiednim miejscach, tak w tej powieści Papużanka skacze od wydarzenia do wydarzenia, w jednym akapicie zawierając przeszłość, teraźniejszość oraz przyszłość. Narracja też budzi moje wątpliwości - czasami już gubiłam się w tym, czy narratorem jest matka Śpika, dziewczyna z jego szkoły czy jeszcze ktoś inny.

Łatwo jest osądzać innych poprzez pryzmat ich zachowań bądź wyglądu, jednak często nawet nie zadajemy sobie trudu bliższego poznania danej osoby. Do tego lubimy ferować wyroki i oceniać wszystkich dookoła, posługując się utartymi schematami oraz krytykować tych, którzy wyróżniają się pod jakimś względem. Zapominamy, że każdy z nas ma swoje dziwactwa czy dokonuje różnych nie do końca zrozumiałych zachowań. Może oczekując szacunku ze strony ludzi, zaakceptujmy także ich wariactwa?

[Adres usunięty]

On to chłopiec, dziecko, kłopot, określenie. Wszystko czym może być jakiś konkretny on. Urodził się w latach osiemdziesiątych i już po narodzinach jego matka zaczyna twierdzić, że jej syn jest inny. Nie wiadomo czy naprawdę czy tylko dlatego, że nie spełnia jej oczekiwań, bo przecież jej dziecko powinno być cudem i ideałem, a tu taki przykry problem, nie jest. Owszem Śpik, bo tak go wszyscy nazywają jest klasowym głupkiem, słabo kojarzy i ogólnie odstaje od reszty, ale też ciągle i bez przerwy jest dla matki zawodem i największą miłością. Odrabianiem lekcji i walką.

Jest obciążeniem i kłopotem, czymś nad czym rozkłada się ręce z czułą zgrozą. Bo nic nie pomaga, ani szkoła, ani pedagog ani wychowawca, taki ON już jest ten Śpik. Tylko, czy jest najważniejszy dla powieści?

„On” to podejście do świata i życia,do zmian ustrojowych, ale też i materialnych, do zmian życiowych, do całego tego hałasu o nic i o wszystko. Do małomiasteczkowości, wścibstwa i chamstwa, wykorzystywania władzy i do miernej szkoły, do czasów, kiedy wszystko robiło się na niby, nawet żyło się na niby. Do ludzkiej bezdennej głupoty i unikania konfrontacji za cenę wtopienia się w cokolwiek. Nawet w tłum.

To jedna wielka mieszanina dziwności i zwyczajności.

Papużanka rozbiera świat na części, nazywa każdą z nich, a kiedy składa je razem mają już inny sens i inne znaczenie.

To taka literacka wiwisekcja świata na poziomie języka, bo jak mu się przyjrzymy to odkrywamy jego głębokie znaczenia. Inne, zrozumiałe a jednak obce, jakby pokazywała nam podskórne znaczenie naszych własnych słów.

Ja się w tej książce zakochałam, ale nie w jej treści czy opowieści, ale właśnie w języku. W tym jak autorka nim włada, jak umie go nagiąć, utkać nim zdania tak by dawały obraz świata jaki każdy ma we własnej głowie, w której miesza się gonitwa myśli, przyzwyczajenia, stereotypy i lista zakupów i żal do świata, że nie jest choć odrobinę lepszy. To jest wprost genialne.

Papużanka opisuje lata osiemdziesiąte, ale tak na prawdę to nie ma znaczenia. To każdy czas i każde miejsce przetrawione, przez wewnętrzne postrzeganie. Wielogłos, albo sumień świadomości, czasami jednej, czasami wielu osób. To zbiorowisko ludzi ujednoliconych przez system i ekonomię, ale dążących do jakieś odrębności, a tej odrębności u Śpika nie potrafiących zaakceptować.

Spojrzenie na świat od środka, bez ozdobników i bez nadziei na jakikolwiek sens. Bez nadawania życiu sztucznych znaczeń. Dla mnie genialna.

Kim jest tytułowy On? On to Śpik – chłopiec bez imienia, klasowy flegmatyczny „głupiec”, z którego można się pośmiać i na którego można zwalić każdą winę. W szkole łapie tylko „łabędzie” i uwagi za rzeczy, których nie zrobił. A przecież jak inne dzieci był wyczekiwanym syneczkiem. Co się stało? Czy to przenoszona ciąża, czy poślizgnięcie na lodzie sprawiły, że Śpik jest inny? Kto za to odpowiada? Mama, która ciągle zadaje sobie to pytanie, ale potulnie przyjmuje nauczycielskie skargi, choć nieraz żałuje, że jej syn jest Śpikiem a nie zdolnym i mądrym prymusem.

Świetnie napisana książka, druga w karierze Zośki Papużanki. Znakomita pozycja nie tylko ze względu na tytułowego bohatera. Dla wszystkich trzydziesto, czterdziestolatków to powrót do szkoły jaką pamiętają z dzieciństwa, do czasu kolejek w sklepach, swetrów dzierganych na drutach, szkolnych akademii i lektur z ich patetycznymi interpretacjami.

Jedną z bohaterek i narratorek jest rówieśnica Śpika. Za sprawą tego zabiegu Czytelnik również staje się klasowym kolegą tytułowej postaci, bo Śpików w swoim szkolnym życiu każdy spotkał. Dzięki książce Papużanki można na nich spojrzeć na nowo, z większą empatią i zrozumieniem.