Dzieło Lewisa zostało szybko uznane za obrazoburcze. Tytułowy bohater jest zakonnikiem, który pod wpływem swoich słabości coraz bardziej upada moralnie. Jego erotyczna żądza prowadzi do zdrad, oszustw i morderstw, a także do skomplikowanego związku ze sprzecznym z jego wiarą czarnoksięstwem. W powieści pojawiają się motywy transseksualizmu, konfliktu wewnętrznego między pragnieniem oddania się Bogu a kuszeniem przez Diabła, jak również zepsucia panującego w zakonach (książka "Mnich" została przyjęta jako dzieło antykatolickie).
Najważniejszym poruszonym w książce problemem pozostaje jednak niemożność sprostania zgodnym z naturą pożądaniom. Wątkiem, wokół którego krążą te tematy, są dwa romanse: jeden między tytułowym mnichem a podszywającą się pod zakonnika kobietą, drugi między dwojgiem związanych z tytułową postacią osób.
Chociaż Matthew Gregory Lewis napisał później jeszcze kilka powieści, to żadna z nich nie zyskała tylu czytelników czy wielbicieli. Sprzedana już w milionach, inspirowała między innymi Byrona czy Wiktora Hugo, mając na literaturę nie mniejszy wpływ niż "Wichrowe wzgórza". Była wielokrotnie adaptowana, zarówno w formie przedstawień teatralnych i operowych, jak i w postaci filmów. Powstał też komiks oparty w dużej części na tym dziele Lewisa.