Gustaw Herling-Grudziński

Gustaw Herling-Grudziński był bez wątpienia jednym z najwybitniejszych pisarzy polskich XX wieku. Jego "Inny świat" w przejmujący sposób ukazuje piekło sowieckich łagrów.

Gustaw Herling-Grudziński był pisarzem, eseistą, krytykiem literackim, a także żołnierzem podczas II wojny światowej. Jednym z najważniejszych, a zarazem najbardziej przerażających doświadczeń jego życia był pobyt w sowieckim gułagu. Stało się to podstawą do napisania najsłynniejszej bodaj książki w dorobku pisarza, jaką jest "Inny świat". Inne ważne dzieła Herlinga-Grudzińskiego to "Książę Niezłomny", "Upiory rewolucji" oraz "Dziennik pisany nocą".

Urodził się w Kielcach w roku 1919. Pochodził z wyznającej judaizm, spolonizowanej rodziny żydowskiej. Studiował dwa lata filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim, publikując w tym czasie na łamach kilku czasopism i redagując pismo "Orka na Ugorze". Już w październiku 1939 roku założył wraz z kolegami jedną z pierwszych w Polsce organizacji konspiracyjnych.

Podczas próby przedostania się na Litwę, Gustaw Herling-Grudziński został aresztowany przez NKWD i skazany na pięć lat pobytu w obozach. Trafił do łagru w Jercewie. Zwolniony stamtąd został 20 stycznia 1942 roku, po dramatycznej głodówce protestacyjnej. Już od kilku miesięcy obowiązywał wówczas układ Sikorski-Majski. Przyłączył się do armii generała Andersa i odznaczył się między innymi w walkach o Monte Cassino (o czym wspomina zresztą Wańkowicz). Otrzymał za to Virtuti Militari. Po wojnie, wraz ze swoją żoną, Krystyną, wybrał życie emigranta politycznego, sprzeciwiając się komunistycznemu reżimowi w Polsce, choć był socjalistą i od 1946 roku członkiem PPS.

Gustaw Herling-Grudziński pisał dla londyńskich "Wiadomości", współtworzył też miesięcznik "Kultura". W roku 1952 jego żona popełniła samobójstwo. Herling-Grudziński przez kilka lat pracował dla Radia Wolna Europa. Wspierał także działające w PRL organizacje opozycyjne. Ożenił się ponownie i osiedlił na stałe w Neapolu, gdzie też zmarł w roku 2000.

Do roku 1988 jego twórczość nie mogła być oficjalnie opublikowana w Polsce. Jego nazwisko oraz wzmianki o dziełach pisarza miały być skrupulatnie usuwane ze wszelkich publikacji. Była to wszak twórczość niezwykle krytyczna wobec komunizmu. W "Innym świecie" dokonał autor szczegółowej wiwisekcji systemu totalitarnego na przykładzie tragedii więźniów sowieckiego gułagu. Niesamowitym świadectwem epoki jest jego "Dziennik pisany nocą". Pisze w nim o historii, o literaturze, o znanych sobie ludziach i osobistych doświadczeniach. Oficjalnym, polskim debiutem pisarza był zbiór "Wieża i inne opowiadania" wydany w 1988 roku nakładem poznańskiej oficyny W drodze.