Ulice Laredo

„Na południe od Brazos” to w moim odczuciu najlepszy western wszech czasów, który oceniłam najwyżej spośród wszystkich przeczytanych w ubiegłym roku książek. Jak na jego tle wypada jego kontynuacja „Ulice Laredo”? Mimo że akcja ponownie rozgrywa się na Starym Zachodzie i występują bohaterowie znani z części pierwszej, to ta okazała się diametralnie inna. Czy taki był zamysł autora, by w ten sposób zaznaczyć koniec etapu zwiadowczego i pokazanie świata, w którym zasiedlenie ziem Indian stało się faktem?

Dogłębnie wyczuwalny jest tu ból przemijania, podsycany co rusz tęsknotą za ludźmi, którzy odeszli na zawsze i czasami, które nigdy nie wrócą. Nostalgią za młodością i utraconym sensem życia.

Autor nie oszczędza wielu postaci, których dalszym losom spodziewaliśmy się przyglądać. Wspominając niemal mimochodem o ich śmierci, ukazując jej bezsens i niemal groteskę zaznacza jeszcze dobitniej dzikość i surowość tego miejsca, tego czasu.

Ponownie wyruszamy w drogę tropiąc nie jednego, a dwóch bandytów rabujących i bezlitośnie rozprawiających się ze swoimi ofiarami. Jednak jest to wyprawa, która na każdym kroku uwydatnia zachodzące z czasem zmiany. Znika wigor młodości, chęć doświadczania przygód, zdobywania nieznanego, pozostawiając zniechęcenie, bezpieczeństwo stabilizacji, konieczność pogodzenia się z własnymi słabościami.

Autor tym razem daje głos kobietom walczącym w tym strasznym świecie o bezpieczeństwo swych dzieci, matkom chroniącym je bez względu na to kim są. Daje również głos Meksykanom, którzy w pierwszej części zostali sprowadzeni jedynie do roli koniokradów wieszanych na gałęziach. Tym razem zyskują osobowość, stają się czyimiś synami, ojcami.

To powieść zupełnie inna, choć w moim odczuciu bardziej oddająca realia ówczesnych czasów, których nie przyćmiewa i nie trywializuje wisielczy humor nadający rytmu części pierwszej. Cóż, jednak to mimo wszystko „Na południe od Brazos” już na zawsze zajęła pierwsze miejsce w moim sercu, a „Ulice Laredo” będą jej znakomitym dopełnieniem.

Cztery lata temu ukazała się genialna powieść Larry’ego McMurtry’ego „Na południe od Brazos”, zdecydowanie jedna z najwybitniejszych książek jakie przeczytałem w życiu. Pod koniec ubiegłego roku pojawiła się zapowiedź kontynuacji tej wspaniałej lektury. Od tamtej pory czekałem na „Ulice Laredo” z ogromną niecierpliwością, a zarazem z wielkimi nadziejami, na co najmniej tak samo dobrą przygodę z ekipę Kapeluszników.

Larry Jeff McMurtry urodził się 3 czerwca 1936 r. w Wichita Falls w Teksasie. Wychował się na rancho w okolicach Archer City w Teksasie. W 1958 r. ukończył North Texas State University, a w 1960 – Rice University w Houston, gdzie później wykładał literaturę angielską, zanim całkowicie poświęcił się pisarstwu. W 1962 zdobył nagrodę Teksaskiego Instytutu Literackiego Jesse M. Jonesa, a w 1964 został stypendystą fundacji Guggenheima. Kształcił się także na Uniwersytecie Stanforda w Kalifornii, gdzie zaprzyjaźnił się z Kenem Keseyem, autorem słynnego „Lotu nad kukułczym gniazdem”, a po jego śmierci ożenił się z wdową po nim. Był bibliofilem oraz właścicielem zakupionego w 1970 r. antykwariatu w Georgetown. W 1988 r. założył drugi, w Archer City, w następnych latach dwa kolejne. Trzy z nich zamknął w 2012 roku, nie chcąc nadmiernie obciążać spadkobierców. Jest współautorem scenariuszy filmów „Ostatni seans filmowy” i „Tajemnica Brokeback Mountain”. Za drugi z nich otrzymał w 2006 Oscara w kategorii najlepszy scenariusz adaptowany. Zmarł 25 marca 2021 w Archer City.

Kapitan Woodrow Call – za młodu wspólnik Gusa McCrae i strażnik Teksasu – został łowcą nagród i właśnie zlecono mu wytropienie groźnego meksykańskiego bandyty. W wyprawie towarzyszy mu mieszczuch ze Wschodniego Wybrzeża, niezbyt rozgarnięty zastępca szeryfa i jeden z ostatnich członków ekipy Kapeluszników, niejaki Ślepki Parker, ożeniony z Loreną, dawną kochanką Gusa. Podczas długiego i niebezpiecznego pościgu przemierzają ostatnie dzikie tereny Zachodu. Akcja na pewien czas przenosi się do bandyckiej ostoi zwanej Miastem Wron, a w finale bohaterowie odwiedzają rozległe i okrutne równiny teksaskiego pogranicza.

Tak jak wspomniałem na samym początku, jest to kontynuacja, dlatego zanim sięgniemy po „Ulice Laredo”, to ze względu na dużą ilość spoilerów, warto mieć już „Na południe od Brazos” za sobą. Akcja powieści toczy się kilkanaście lat po opisywanej w pierwszej części wyprawie. Ponownie mamy okazję spotkać się z dobrze znanymi nam bohaterami: Callem, Loreną, Klarą oraz z P.E.’m, zwanym teraz Ślepkim. Reszta Kapeluszników rozjechała się po świecie lub nie żyje. Chociaż motorem napędowym książki jest pościg Woodrowa za młodym Garzą, to fabuła składa z kilkunastu wątków, które rozdział po rozdziale łączą się ze sobą w całość.

Obraz przedstawiony w „Ulicach Laredo” jest szary, ponury i bardzo brutalny. Trup ściele się gęsto. Mało która postać dożywa do końca lektury. Wszystko to, co do niedawna miało znaczenie, minęło. Indianie zamknięci w rezerwatach nie zagrażają już białym osadnikom, nieznane terytoria dziś są już doskonale poznane, a wymarzone ranczo jest już tylko gorzkim wspomnieniem. Nawet dawni bohaterowie tamtych czasów są już starzy i zmęczeni życiem. Zamiast strachu wzbudzają litość (Call) lub obrzydzenie (zbyt mocno przejaskrawiony John Wesley Hardin). I właśnie w tym okrutnym świecie, niespodziewanie najlepiej radzą sobie kobiety. Chociaż są traktowane niemal przez wszystkich mężczyzn wyłącznie jako dawczynie rozkoszy, to w ostatecznym rozrachunku, to właśnie one okazują się najsilniejsze. I to zarówno te dorosłe, jak i te dopiero rozpoczynające życie.

Podobnie jak w przypadku „Na południe od Brazos”, wydawnictwo Vesper wykonało kawał dobrej roboty. Wydanie prezentuje się bardzo elegancko i co najważniejsze komponuje się z „Brazos”, co sprawia, że obie książki są ozdobą mojej biblioteczki. I tym razem nie zabrakło niezwykle interesującego posłowia autorstwa mojego lubelskiego kolegi Michała Stanka i archiwalnymi zdjęć z epoki.

Chociaż „Ulice Laredo” na pewno nie są tak wybitnym arcydziełem jak „Na południe od Brazos”, to jest to bez wątpienia rewelacyjna lektura, którą czyta się z ogromną przyjemnością. Nawet, jeżeli nie jesteście fanami westernów, to i tak sięgnijcie po tę powieść. Na pewno się nie zawiedziecie. Gorąco polecam.

Opinia pochodzi z mojego bloga: [Adres usunięty]

"Na południe od Brazos" długo stało samotnie na półce, jednak cierpliwość popłaca, bo oto jest, drugi tom (który na marginesie, kończy tetralogię o Dzikim Zachodzie McMurtry`ego). Ta historia mogłaby nie powstać, gdyby nie fakt, że Brazos odniósł sukces większy, niż autor się spodziewał. Jego naturalistyczna, odarta z mitu, opowieść o kowbojach zdobywcach, skradła serca pań i panów.  Rewelacyjnie nakreślone postacie postawą i humorem wryły się w pamięć, szczególnie Gus McRae, który stanowił idealne uzupełnienie nieco sztywnego kapitana Woodrowa Calla. Patrząc na przepiękne polskie wydanie "Ulic Laredo" nasuwa się pytanie, czy ten klimat da się odtworzyć?

Odpowiedź krótka jak strzała, nie, nie tylko dlatego, że w kontynuacji zabrakło Gusa. Akcja powieści toczy się kilkanaście lat po jego śmierci. Część poprzedniej ekipy albo umarła, albo żyje w zupełnie innym miejscu, a czytelnik ponownie zaczyna amerykańską przygodę w stanie Teksas. Kapitan Call nie jest już strażnikiem, ale łowcą nagród i ugania się za bandytami na zlecenie. W tym zadaniu pomaga mu księgowy, wysłany do Teksasu przymusowo przez swojego pracodawcę. Obaj muszą wytropić młodego, niezwykle okrutnego, meksykańskiego przestępcę. Joey Garza robi to, co wcześniej robili amerykanie, zabija dla samej przyjemności pozbawiania życia. W "Ulicach Laredo" całkiem sporą rolę odegra też Lorena, była kochanka Gusa, która wyszła za mąż za P.E. zwanego teraz Ślepkim oraz Maria, matka Joeya Garzy. Po raz kolejny McMurtry udowadnia, że świat, nie tylko Dziki Zachód, kobietami stoi, że to kobiety potrafią wiele znieść (nieustanna "walka" między Loreną a Callem o P.E) i wiele wybaczyć (ciche pojednanie Marii z rannym Callem), i że to czasem właśnie one płacą najwyższą cenę w męskich potyczkach (zadreptana końskimi  kopytami  ostatnia mieszkanka Miasta Wron).

"Ulice Laredo" spływają krwią. Wyraźnie daje się też odczuć nastrój pisarza, który wtłacza w kartki swój smutek. Temat przemijania co raz dopada czytelnika przy wątkach z kapitanem Woodrow, który nie może już nie zauważać spowolnienia, artretyzmu i ogólnego zmęczenia życiem. Przemijanie i zmiany to nuty przewodnie tej historii. Między nimi są też dźwięczne nuty pomocy i przebaczania, by człowieczeństwo nie uwierało duszy. Autor zafundował czytelnikom autentyczną, momentami brutalną, ale też pouczającą opowieść drogi, która nie ma klimatu Brazos, ale jest równie monumentalna i wyjątkowa. Gorąco zachęcam do lektury!

Ps. Pomysł ze zmianą okładki był najlepszym pomysłem roku 2021