Monumentalne dzieło Władysława Kopalińskiego powstałe jako reakcja na warunki współczesnego życia oraz rozwój nowych dziedzin nauki i techniki, które powodują rwanie się więzi kultury, oddalanie od dziedzictwa wieków, słabnięcie związków z kulturą narodową, europejską, śródziemnomorską.
Autor książki próbując przeciwdziałać tym procesom, dokonał wyboru haseł w zakresie mitów i tradycji kultury w ich najszerzej rozumianym sensie. Główne tematy Słownika obejmują wiele wątków:
- postacie i wydarzenia z Biblii,
- bóstwa i bohaterowie mitologii śródziemnomorskich i północnych,
- bohaterowie legend, sag, epopei, romansów, poematów, pieśni, żywotów, bajek, folkloru, tradycji ludowej,
- bohaterowie narodowi i ludowi, otoczeni legendą historyczni władcy, wodzowie, buntownicy, zbójcy,
- legendarni i historyczni nosiciele cywilizacji, odkrywcy nowych lądów i nowych dziedzin wiedzy,
- słynne kobiety,
- słynne dynastie i rody,
- słynne bitwy,
- miejsca i budowle historyczne,
- arcydzieła architektury, malarstwa, rzeźby, muzyki, zwłaszcza jako ilustracje mitu lub historii,
- popularne pieśni ludowe i narodowe, opery, operetki, musicale,
- postacie literackie,
- wyrazy o znacznej liczbie odniesień do kultury, historii i tradycji,
- grupy znaczeniowe (por. Rodzina, Prowincjonalizmy, Głosy ptaków),
- wyrazy polskie rzadko już goszczące w słownictwie czynnym, których nie ma potrzeby używać, ale które powinno się znać i rozumieć.
