Ostatnie przedstawienie panny Esterki

„Ostatnie przedstawienie panny Esterki” Adama Jaromira to pięknie wydana, bogato ilustrowana opowieść o życiu dzieci i ich opiekunów w sierocińcu prowadzonym przez Janusza Korczaka, Stefanię Wilczyńską, czyli panią Stefę, oraz tytułową pannę Esterkę – Esterę Winogron, oddaną współpracownicę, która zginęła w ulicznej łapance.

Narratorką jest tu dwunastoletnia Genia, która z perspektywy dziecka opisuje codzienność w Domu Sierot i w warszawskim getcie. Najwięcej miejsca poświęca koleżankom i kolegom, opiekuńczemu Doktorowi i pannie Esterce, która rozświetla życie wiecznie głodnych maluchów, organizując wraz z nimi egzotyczne przedstawienie. Jak się później okazuje, było to ostatnie radosne wydarzenie w sierocińcu – trzy tygodnie później jego mieszkańcy i opiekunowie zostali wywiezieni do Treblinki.

Osobne miejsce w książce zajmują zapiski Janusza Korczaka, które prowadził podczas wojny w formie pamiętnika – uzupełniają one narrację Geni i na pewno bardzo wzbogacają treść.

Lektura tej opowieści jest niezwykle przejmująca, więc na pewno warto przeczytać ją wraz z dzieckiem. Po pierwsze – by nie czuło się nią przytłoczone i wstrząśnięte, po drugie – by wytłumaczyć mu wiele szczegółów związanych i z treścią, i z ilustracjami.

Na pewno nie jest to łatwe zadanie, ale warto się go podjąć, gdyż autor opowiada o tragicznych wydarzeniach w sposób przemyślany i dostosowany do najmłodszych odbiorców. Ta prostota na pewno jest jedną z największych zalet książki, jednak drastyczność opisywanych wydarzeń wymaga wyjaśnień, uzupełnień i opieki ze strony dorosłego. Może ON przybrać tu rolę przewodnika po lekturze i wraz z dzieckiem zatrzymywać się na każdej stronie.

Warto to zrobić, gdyż albumowe wydanie „Ostatniego przedstawienia panny Esterki” nie jest tylko książką do czytania. Ogromną rolę odgrywają tutaj ilustracje autorstwa Gabrieli Cichowskiej. Wykonane są one różnymi technikami, najczęściej przypominają jednak kolaż. Całość utrzymana jest w ponurej tonacji – dominują barwy szare, brunatne, brązowe. Tylko od czasu do czasu pojawiają się żywsze kolory, gdy w życie dzieci wkracza pozytywna postać albo jakaś iskierka nadziei. A to zdarza się rzadko…

W ikonografii jest sporo symboliki, nad którą warto zatrzymać się podczas lektury. Oprócz rysunków wykonanych ręką ilustratorki mamy tu kopie dokumentów, fragmentów gazet i nazistowskich obwieszczeń. Pojawiają się też stylizowane kartki z kalendarza, które pokazują upływ czasu w opowieści.

Lektura tej książki na pewno nie jest lekka, łatwa i przyjemna, zarówno dla dorosłego, jak i dla dziecka. Warto jednak się z nią zmierzyć, bo jest wzruszająca, piękna i dająca wiele do myślenia. Małego odbiorcę może uczyć nie tylko historii, ale i empatii, szacunku dla drugiego człowieka oraz otwartości na świat, który nie zawsze przypomina kolorową bajkę.

BEATA IGIELSKA