Chan al-chalili

Nadżib Mahfuz potrafi pisać niezwykle obrazowo, pięknie włada piórem, a jego słownictwo jest bogate, ale nie przytłaczające. Do czytelnika przemawiają obrazy - ma się wrażenie, że uczestniczymy w życiu mieszkańców dzielnicy Chan al-Chalili. Słychać gwar ulicy, śmiechy i rozmowy, czuć roznoszące się zapachy przygotowywanego jedzenia, widać kolorowe stragany i sklepiki. Czytając, czujemy klimat miejsca, o którym opowiada nam autor. Bardzo sugestywny i ciekawy.

Powieść toczy się nieśpiesznie, a jednak porywa czytelnika. Autor przybliża nam muzułmańską kulture i zwyczaje, pokazuje życie społeczeństwa i ich sposoby na pokonanie strachu i wojny. Tutaj tradycja idzie w parze z nowoczesnością, jest jak zderzenie dwóch światów. Autor, z wielką dokładnością i starannością, przybliża nam tajemniczą i egzotyczną dzielnicę Chan al-Chalili. Opisuje uliczki, sklepiki, domy, tramwaje w sposób czarodziejski. Powieść, pomimo wielu opisów, nie nudzi, ale wzbudza ciekawość czytelnika.

Do mnie przemówiła - mam nadzieję, że zaintryguje także Was!

Kair 1941 roku. Nocą bombardowania, a w dzień gwar mieszkańców, zapach nargile, przypraw i pobliskich kawiarni. Do dzielnicy Chan al-Chalili wraz z rodziną przeprowadza się Ahmad Akif, czterdziestoletni kawaler, urzędnik ósmego stopnia w Ministerstwie Robót Publicznych. Zamknięta przestrzeń kairskich dzielnic tworzy swoiste kasty wśród mieszkańców. Ahmad, początkowo nieufny wobec nowych sąsiadów, dość szybko odnajduje w mężczyznach z kawiarni Az-Zuhra przyjaciół godnych jego osoby.

Bo Ahmad Akif jest wyjątkowy, a przynajmniej sam tak o sobie myśli. Przez 20 lat studiował (nauka zdaje się nie mieć końca) na uniwersytecie życia, bo żadna z uczelni nie była godna przyjąć jego osoby. Zgłębił stare księgi, zamykając się jednocześnie na nowe. Czas doskonalenia nie pozwolił mu ułożyć sobie życia z żadną kobietą, ale która byłaby tak doskonała, aby sprostać wymaganiom jego osoby? Każdą porażką Ahmad początkowo umartwia się, wręcz celebrując swój ból, żeby już po chwili dodawać sobie otuchy umniejszając wartość innych (winnych jego klęski).

Przypadkowe spotkanie młodziutkiej i pięknej Nawal, rozbudza Ahmada i wtłacza w jego serce głębokie uczucie, ale wrodzona skrajna nieśmiałość powoduje, że więcej w tej miłości marzeń o niej, niż dążenia do jej spełnienia. Przyjazd ukochanego brata przewraca życie Ahmada do góry nogami.

Nadżib Mahfuz, laureat Nagrody Nobla, przenosi czytelnika nie tylko do Kairu, opisując bardzo sugestywnie miasto i jego dzielnice. Przede wszystkim przedstawia ludzi, ich życie i zwyczaje, religię i obrzędy tak różne od europejskich. Psychologiczny obraz starego kawalera owładniętego manią wielkości, który pod wpływem wydarzeń dojrzewa, to prawdziwy literacki majstersztyk. Mahfuz pochyla się nad człowiekiem i jego słabościami w sposób wyjątkowy, wchodząc w postać dogłębnie, nie pozostawiając czytelnika z niedosytem.

Nie sposób uspokoić emocji w trakcie lektury, bowiem przeplatają się tu między sobą śmiech ze wzruszeniem. Malowniczość Kairu tak doskonale opisana przez Mahfuza, kolory i zapachy miasta, umiłowanie do Boga jego mieszkańców i radość wynikająca z obchodzenia świąt przenikają czytelnika i zostają w nim głęboko. To tu można znaleźć ponadczasową prawdę o poszanowaniu dla tradycji, która zderza się z teraźniejszością domagającą się swoich praw, tworząc chwilami niepokój, jak wszystko, co jest niewiadome.

"Chan al-Chalili" to powieść należąca do serii "Kontynenty". Seria ta ma na celu zapoznanie czytelników z inną kulturą oraz przedstawia twórców nieodkrytych jeszcze przez polskich odbiorców.

Akcja powieści rozgrywa się podczas drugiej wojny światowej w starej dzielnicy Kairu zwanej Chan al-Chalili, do której przeprowadza się rodzina głównego bohatera, czterdziestoletniego egipskiego intelektualisty Ahmada Akifa. Egipcjanie uważają, że skoro Chan al-Chalili jest świętą dzielnicą, Niemcy nie odważą się jej bombardować. Rzeczywiście – bomb spada tam mniej. Co jednak istotne, przeprowadzka jest dla rodziny niemal jak podróż za granicę. Wszystkie te zaułki są bowiem zamkniętymi rewirami, pilnie chroniącymi swoją odrębność. Ahmad powoli wnika w dzielnicę i odkrywa skrywane przez nią tajemnice. Poznaje nowych przyjaciół i miłość swojego życia, piękną Nawal. Los w końcu zaczyna mu sprzyjać. Niestety wszystkie pieczołowicie ułożone marzenia i plany Ahmeda rujnuje przyjazd ukochanego młodszego brata Ruszdiego.

"Życie to tragedia, świat to nudny teatr. Dziwne tylko, ze aktorzy to pajace. Dziwne też, że ten teatr, smutny sam w sobie, chcemy traktować poważnie, co daje efekt komiczny." - s.157

Główny bohater powieści zastanawia się często nad sensem życia i swojego jestestwa. Jest człowiekiem o dwóch twarzach. Jego wewnętrzne "ja" ciągle roztkliwia się nad swoim jakże ciężkim losem, przymusem zadbania o wykształcenie brata i byt finansowy całej rodziny. Przed ludźmi Ahmad zakłada maskę, mówi tylko to co trzeba i co wypada. Natomiast w środku gotuje się ze złości i nienawiści do ludzi i świata. Walczy z tym, ale jest to bardzo ciężka i nierówna walka. Z ludźmi, z kulturą, rodziną, losem i z samym sobą.

Kair jest sercem Egiptu od ponad tysiąca lat. Możemy tu zobaczyć przekrój społeczeństwa egipskiego. To tutaj świat starożytny cały czas splata się z nowoczesnością. Z powyższym dylematem zmaga się również nasz główny bohater. Ahmad nieustannie miota się między przywiązaniem do tradycji, a innowacją. Z jednej strony bardzo pragnie zmiany w swoim życiu, jednak zakorzeniona w jego sercu kultura skutecznie mu to utrudnia. Za to jego młodszy brat nie ma takich dylematów. Łączenie nowego ze starym jest dla niego dziecinnie proste. Książka pierwszy raz wydana była w oryginale w 1946 roku, aczkolwiek czytając czułam, że od tego czasu niewiele się w Egipcie zmieniło. Ludzie wciąż bardzo dbają i szanują swoje tradycje. W powyższym kraju byłam dwa razy i z całą śmiałością mogę stwierdzić, że ludzie nadal zachowują się tak jak opisuje to Mahfuz. To samo tyczy się zapachu tego kraju, bo ON naprawdę pachnie. Duchotą, perfumami, świeżymi owocami. Jest kolorowy, malowniczy i jakże inny od miejsc, które znamy my Europejczycy.

Jeżeli macie ochotę na powieść społeczno-obyczajową w troszkę innym, egzotycznym klimacie, sięgnijcie po "Chan al-Chalili". Polecam.