Nowa lista lektur do szkoły podstawowej 2024/2025

Ministerstwo Edukacji Narodowej ogłosiło nową listę lektur obowiązującą od 1 września 2024 r. dla szkół podstawowych. Lista wprowadza istotne zmiany w kanonie lektur, dostosowując go do współczesnych realiów i potrzeb edukacyjnych uczniów.

Wśród najważniejszych zmian znajduje się usunięcie niektórych pozycji obowiązkowych, takich jak „Katarynka” Bolesława Prusa czy „W pustyni i w puszczy” Henryka Sienkiewicza. W ich miejsce pojawiły się nowe tytuły, lepiej odpowiadające zainteresowaniom i wrażliwości dzisiejszych uczniów. Mimo że zostały usunięte z listy lektur obowiązkowych, znalazły się na liście lektur uzupełniających dla klas IV-VI. Oznacza to, że nauczyciel może, ale nie musi, zalecić uczniom ich przeczytanie.

Zmiany w lekturach szkolnych

Nowa lista lektur do szkoły podstawowej wprowadza zmiany nie tylko w doborze tytułów, ale także w sposobie ich omawiania. Zgodnie z wytycznymi, nauczyciele powinni skupiać się na fragmentach utworów, a nie na ich całościowej analizie. Ma to na celu uczynienie lekcji bardziej dynamicznymi i angażującymi dla uczniów. Zmiany dotyczą także liceum, gdzie lista lektur została znacząco skrócona. To posunięcie ma na celu odciążenie uczniów i danie im większej swobody w wyborze pozycji do czytania.

Cele nowej listy lektur

Głównym celem wprowadzenia nowej listy lektur jest rozwój umiejętności czytania i krytycznego myślenia u uczniów. Dobór tytułów ma także wspierać kształtowanie ważnych wartości, takich jak przyjaźń, odpowiedzialność i szacunek dla innych. Istotne jest także rozbudzanie w uczniach zamiłowania do literatury i pokazanie im, że czytanie może być fascynującą przygodą. Służyć temu mają m.in. warsztaty i konkursy czytelnicze organizowane przez szkoły.

Lektury obowiązkowe dla klas I-III

W klasach I-III uczniowie będą mieli okazję poznać twórczość wielu znakomitych autorów literatury dziecięcej. Należą do nich m.in. Hans Christian Andersen, Justyna Bednarek, Jan Brzechwa czy Astrid Lindgren. Ich utwory mają nie tylko bawić, ale także uczyć i inspirować najmłodszych czytelników.

Najważniejsze pozycje literackie

Wśród lektur obowiązkowych dla najmłodszych klas znajdą się m.in.: 

• „Baśnie” Hansa Christiana Andersena (wybór);
• „Niesamowite przygody dziesięciu skarpetek (czterech prawych i sześciu lewych)” Justyny Bednarek;
• „Brzechwa dzieciom” Jana Brzechwy;
• „Dzieci z Bullerbyn” Astrid Lindgren. 

Każda z tych pozycji to prawdziwa perła literatury dziecięcej, która od lat zachwyca kolejne pokolenia czytelników. Nie zabraknie także książek współczesnych autorów, takich jak „Cukierku, ty łobuzie!” Waldemara Cichonia, „Rany Julek! O tym, jak Julian Tuwim został poetą” Agnieszki Frączek czy „Wścibscy” Doroty Gellner. Są to pozycje bliskie dzisiejszym dzieciom, napisane językiem pełnym humoru i wyobraźni.

Autorzy i ich dzieła

Na liście lektur dla klas I-III znalazły się także książki przybliżające dzieciom ważne postaci, takie jak Maria Skłodowska-Curie („Mania, dziewczyna inna niż wszystkie. Opowieść o Marii Skłodowskiej-Curie” Julity Grodek) czy Karol Wojtyła („Lolek. Opowiadania o dzieciństwie Karola Wojtyły” Piotra Kordyasza). Tego typu pozycje mają pokazać uczniom, że wielcy ludzie także kiedyś byli dziećmi, a swoją pasją i pracą osiągnęli w życiu wspaniałe rzeczy.

Nie zabraknie również poezji takich mistrzów słowa jak Julian Tuwim („Wiersze dla dzieci”) czy Danuta Wawiłow („Najpiękniejsze wiersze”). Kontakt z poezją pomaga rozwijać wrażliwość i wyobraźnię dziecka od najmłodszych lat.

Lektury obowiązkowe dla klas IV-VI

Uczniowie klas IV-VI będą mieli okazję poznać nieco dłuższe i bardziej złożone formy literackie, takie jak powieść czy opowiadanie. Wciąż jednak dobór lektur ma zachęcać dzieci do czytania i rozbudzać w nich ciekawość świata.

Najważniejsze pozycje literackie

Wśród obowiązkowych lektur w klasach IV-VI znajdą się uznane dzieła literatury dziecięcej i młodzieżowej. To m.in. „Akademia Pana Kleksa” Jana Brzechwy, „Hobbit” J.R.R. Tolkiena czy „Opowieści z Narnii. Lew, czarownica i stara szafa” C.S. Lewisa. Każda z tych książek przenosi czytelników w niezwykły, pełen magii świat, pobudzając ich wyobraźnię. Te pozycje uczniowie poznają w całości.

Dzieci zaczną także poznawać historię literatury. W tym czasie zostaną wprowadzone bowiem fragmenty mitów greckich (np. opowieść o Tezeuszu i Ariadnie, Herkulesie, Prometeuszu, Dedalu i Ikarze czy Demeter i Korze), a także Biblii. Oprócz tego zapoznają się polskimi podaniami i legendami, a oprócz tego również baśniami – zarówno rodzimymi, jak i europejskimi.

Krótkie utwory literackie

Lista lektur dla klas IV-VI to także krótsze formy, takie jak opowiadania i bajki. Uczniowie z pewnością z przyjemnością sięgną po przygody rezolutnego Mikołajka czy mądre i dowcipne bajki Ignacego Krasickiego. Nie zabraknie również fragmentów wielkich dzieł polskiej literatury, takich jak „Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza. Zapoznanie się z nimi w wersji dostosowanej do wieku i możliwości percepcyjnych uczniów może być znakomitym przygotowaniem do przyszłej lektury tych utworów w całości.

Lektury obowiązkowe dla klas VII-VIII

Dla uczniów klas VII-VIII przewidziano lektury o większym stopniu złożoności, często podejmujące poważne tematy i skłaniające do refleksji. To ważny etap, który ma przygotować młodzież do świadomego odbioru literatury w szkole średniej.

Najważniejsze pozycje literackie

Wśród obowiązkowych lektur znajdą się wybitne dzieła literatury polskiej i światowej, takie jak:

• „Opowieść wigilijna” Charlesa Dickensa;
• „Zemsta” Aleksandra Fredry;
• „Dziady część II” Adama Mickiewicza;
• „Balladyna” Juliusza Słowackiego;
• „Mały Książę” Antoine’a de Saint-Exupéry’ego.

Nie zabraknie także znaczących pozycji z polskiej literatury XX wieku, jak choćby „Kamienie na szaniec” Aleksandra Kamińskiego, opowiadające o bohaterstwie młodych ludzi w czasie II wojny światowej. Każde z nich to prawdziwe arcydzieło, skłaniające do namysłu nad kondycją człowieka i uniwersalnymi wartościami. Wymienione pozycje uczniowie ostatnich klas szkoły podstawowej przeczytają w całości.

We fragmentach poznają natomiast „Latarnika” i „Quo vadis” Henryka Sienkiewicza, „Syzyfowe prace” Stefana Żeromskiego, a także wybrane dzieła Adama Mickiewicza, Jana Kochanowskiego, czy utwory poetyckie Wisławy Szymborskiej, Czesława Miłosza, Bolesława Leśmiana, Zbigniewa Herberta, Tadeusza Różewicza i Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. Zetkną się też z aforyzmami Stanisława Jerzego Leca.

Fragmentaryczne omawianie lektur

Zgodnie z nowymi wytycznymi, wiele spośród lektur w klasach VII-VIII będzie omawianych fragmentarycznie. To nowatorskie podejście ma na celu uczynienie lekcji bardziej dynamicznymi i skupienie się na kluczowych aspektach omawianych dzieł Nauczyciel będzie mógł wybrać najistotniejsze fragmenty utworu i wokół nich zbudować ciekawą dyskusję, skłaniającą uczniów do refleksji i wyciągania własnych wniosków. Taki sposób pracy z tekstem literackim może okazać się znacznie bardziej efektywny niż tradycyjna analiza całości utworu.

Różnorodność gatunków literackich

Nowa lista lektur do szkoły podstawowej charakteryzuje się dużą różnorodnością gatunkową. Uczniowie będą mieli okazję zapoznać się z powieściami, opowiadaniami, wierszami, mitami czy baśniami. Każda z tych form ma swoje unikalne cechy i wartości.

Powieści i opowiadania

Powieści i opowiadania to zdecydowana większość pozycji na nowej liście lektur. Wśród nich znalazły się zarówno uznane klasyki, jak i książki współczesne. Ta różnorodność sprawia, że każdy uczeń może znaleźć coś dla siebie, zgodnie ze swoimi upodobaniami i poziomem zaawansowania czytelniczego. Takie zestawienie lektur pozwoli uczniom rozwijać umiejętność czytania ze zrozumieniem, analizowania postaci i motywów ich działania, śledzenia wątków narracyjnych. To niezbędne kompetencje, które przydadzą się młodym ludziom nie tylko na kolejnych etapach edukacji, ale i w dorosłym życiu.

Wiersze i mity

Na nowej liście lektur nie zabrakło też miejsca dla poezji i mitów. Kontakt z tymi formami literackimi jest niezbędny dla pełnego rozwoju wrażliwości i wyobraźni uczniów. Wiersze uczą dostrzegania piękna w języku i otaczającym świecie, pobudzają do refleksji nad życiem i emocjami. Mity z kolei to klucz do zrozumienia kultury europejskiej, tak silnie przecież zakorzenionej w antyku. Ich znajomość pozwala uczniom lepiej zrozumieć wiele późniejszych tekstów literackich, dzieł sztuki, a nawet związków frazeologicznych obecnych w języku codziennym.

Dostępne scenariusze do nauczania

Aby ułatwić nauczycielom pracę z nową listą lektur, przygotowano szereg gotowych scenariuszy lekcji. Są one dostosowane do konkretnych utworów i pokazują, jak w ciekawy, angażujący sposób omawiać je z uczniami.

Wsparcie dla nauczycieli

Scenariusze są sporym wsparciem zwłaszcza dla młodych stażem nauczycieli, którzy dopiero wypracowują swój warsztat dydaktyczny. Mogą z nich jednak korzystać wszyscy pedagodzy, szukający świeżych pomysłów na prowadzenie lekcji. Każdy scenariusz zawiera nie tylko propozycję przebiegu zajęć, ale także karty pracy dla uczniów, tematy do dyskusji, czasem również pomysły na prace domowe. To cenne wskazówki, które pomogą urozmaicić lekcje i sprawić, by lektura szkolna nie kojarzyła się uczniom z nudą i przymusem.

Zachęcanie uczniów do czytania

Głównym celem przygotowanych scenariuszy jest rozbudzenie w uczniach zainteresowania literaturą i czytaniem. Służyć temu mają różnorodne metody pracy, takie jak praca w grupach, dyskusje, tworzenie plakatów, inscenizacje fragmentów utworów. Ważne, by uczniowie mieli poczucie, że lektura szkolna to nie przykry obowiązek, a fascynująca przygoda.

Nauczyciele powinni też zachęcać uczniów do sięgania po książki spoza listy lektur obowiązkowych, zgodne z ich zainteresowaniami. Należy dodać, że w klasach IV-VI obowiązkowo trzema omówić dwie pozycje z listy lektur uzupełniających, natomiast w klasach VII-VIII jedną. Warto poświęcać czas na rozmowy o literaturze, polecać wartościowe tytuły, inspirować do samodzielnych poszukiwań czytelniczych. Tylko w ten sposób można wykształcić w młodych ludziach trwałą potrzebę obcowania z książką.