Dwunasta seria „Napisu” zawiera materiały konferencji naukowej pod powyższym hasłem, która odbyła się od 11 do 13 października 2006 roku w Sandomierzu — mieście niezwykle ważnym dla tytułowych wydarzeń, ponieważ tam właśnie przed czterystu laty skrystalizował się organizacyjnie ruch zbrojnej opozycji szlacheckiej. Od nazwiska jednego z najaktywniejszych przywódców ruch ten znany jest też jako rokosz Zebrzydowskiego, wojewody krakowskiego, kontrastowo zapisanego w naszych dziejach także jako fundator instytucji skierowanej ku metafizyce i odwiecznemu ładowi — słynnej pielgrzymkowej Kalwarii na wzgórzach pod Lanckoroną.
Wielorako odzwierciedlone w literaturze okolicznościowej zagadnienia polityki wewnętrznej tamtego okresu, którego tragiczna kulminacja nastąpiła na polu bratobójczej bitwy pod Guzowem w lipcu 1607 roku, stały się tematem obrad sekcji „polskiej”, ogarniającej też zagadnienia retoryki i socjotechniki, mobilizowanej w „pospolitym ruszeniu” wieku wojen. Równolegle procedowała sekcja „moskiewska”, gdzie dominantą przedstawionych wystąpień było zaangażowanie się Rzeczypospolitej w „wielki zamęt” u sąsiada o wiele potężniejszego, niż z początku sądzono, gdy dawano temu wyraz w optymistycznej publicystyce i poezji — na ziemiach Wielkiego Księstwa Moskiewskiego. Tematem referatów i żywej dyskusji były więc barwne i bujne awantury obu Dymitriad, smoleńska i moskiewska epopeja Polaków, wojenne wyprawy Wazów i ich konsekwencje, widziane w perspektywie zarówno rodzimej, jak i obcej, nie tylko na ówczesnym theatrum wojny, lecz także z dystansu nawet dwudziestowiecznego. A skoro o Wazach mowa, dodać należy, że konferencję zamknęły referaty zebrane w stworzonej ad hoc sekcji „szwedzkiej” — niewielkiej rozmiarami, lecz obszernej przez zakres chronologiczny: od początku do połowy wieku, od sporów o Inflanty aż do czasów „potopu”.
Wielorako odzwierciedlone w literaturze okolicznościowej zagadnienia polityki wewnętrznej tamtego okresu, którego tragiczna kulminacja nastąpiła na polu bratobójczej bitwy pod Guzowem w lipcu 1607 roku, stały się tematem obrad sekcji „polskiej”, ogarniającej też zagadnienia retoryki i socjotechniki, mobilizowanej w „pospolitym ruszeniu” wieku wojen. Równolegle procedowała sekcja „moskiewska”, gdzie dominantą przedstawionych wystąpień było zaangażowanie się Rzeczypospolitej w „wielki zamęt” u sąsiada o wiele potężniejszego, niż z początku sądzono, gdy dawano temu wyraz w optymistycznej publicystyce i poezji — na ziemiach Wielkiego Księstwa Moskiewskiego. Tematem referatów i żywej dyskusji były więc barwne i bujne awantury obu Dymitriad, smoleńska i moskiewska epopeja Polaków, wojenne wyprawy Wazów i ich konsekwencje, widziane w perspektywie zarówno rodzimej, jak i obcej, nie tylko na ówczesnym theatrum wojny, lecz także z dystansu nawet dwudziestowiecznego. A skoro o Wazach mowa, dodać należy, że konferencję zamknęły referaty zebrane w stworzonej ad hoc sekcji „szwedzkiej” — niewielkiej rozmiarami, lecz obszernej przez zakres chronologiczny: od początku do połowy wieku, od sporów o Inflanty aż do czasów „potopu”.
