Każdy żyje jak umie

"Świat nie składa się z atomów, świat składa się z opowieści" - głosi anonimowa sentencja będąca mottem książki.

Zdanie to wiernie oddaje ideę i klimat powieści Mularczyka, który opisuje wcześniejsze losy słynnych bohaterów filmowej serii "Sami swoi".

Przyznam, że jestem wielką fanką filmowych perypetii Kargula i Pawlaka, a ich powiedzonka na stałe weszły do naszego rodzinnego języka. Dlatego z ogromną ciekawością sięgnęłam po powieść, która wyjaśnia źródła konfliktu między bohaterami i przedstawia ich życie na Kresach. Poznajemy nie tylko najważniejszych bohaterów, ale również ich rodziców, którzy zapoczątkowali wielką kłótnię, nazywaną żartobliwie kolejną wojną światową.

Przy lekturze tej powieści uśmiałam się do łez. Humor jest bowiem rozbrajający, logika myślenia bohaterów powalająca i oparta na chłopskim uporze oraz słynnym przekonaniu, że "sąd sądem, a sprawiedliwość musi być po naszej stronie".

Śledząc rozwój sąsiedzkiej wojny, mamy też okazję poznać obyczajowość kresowej wsi, wady i zalety bohaterów, ich system wartości oraz osobliwie pojmowany przez Jaśka (filmowego Pawlaka) dekalog, który każe mu zawsze stawiać ziemię i konie przed własną babą i bronić swojego interesu, a w razie potrzeby iść na udry nawet z samym Panem Bogiem.

Rozbrajająco brzmią argumenty bohatera, który wyznaje zasadę, że będzie żył w zgodzie z każdym, kto ...myśli tak jak on. "Mnie słowo droższe pieniędzy" - to zdanie często powtarzane przez zatwardziałego kłótnika za stałe zapisało się również w scenariuszu filmowym.

Powieść Mularczyka to jednak nie tylko potężna dawka humoru. Jest w niej miejsce na dramatyczne wydarzenia obu wojen światowych, jest śmierć, zagłada pobliskiego getta, są bratobójcze walki i strach przed wygnaniem.

I to właśnie w takich chwilach skłóceni śmiertelnie sąsiedzi potrafią się zjednoczyć przeciw wspólnemu wrogowi. Razem ukrywają przed sowietami kościelne klejnoty, pomagają sobie, gdy trzeba chronić własny dobytek, dochowują tajemnicy na temat ukrywanych na stryszku Żydów ze wsi...

Gdy jednak mija największe zagrożenie, znów przystępują do prywatnej wojny, bo "najlepszy jest swój wróg, na własnej krwi wyhodowany".

Dużo też jest w tej opowieści ludowych i ponadczasowych mądrości, z których prawdziwością nie można się nie zgodzić. Niektóre z wypowiadanych przez Jaśka morałów mogą i dziś służyć za życiowy drogowskaz.

Książka ma ciekawą formę. Narratorami są: Jaśko, którego autor przedstawia jako autentyczną postać poznaną już po wojnie, i sam Mularczyk, który podczas opowieści o kresowych bohaterach wtrąca sporo ciekawostek na temat filmu. Ta różnorodność w połączeniu z brawurową akcją sprawiają, że czyta się tę powieść jednym tchem i z ogromną przyjemnością.